Çfarë ëndërre ke parë mbrëmë? Rreth 1 në 4 persona nuk mund t’i përgjigjen kësaj pyetjeje specifike sepse nuk e mbajnë mend. Për pjesën tjetër, përgjigjja vjen lehtësisht, me detaje për rrobat që kishin veshur kur në ëndërr nuk binte alarmi dhe ishin vonë për punë. Ky kontrast i fortë në kujtimin e ëndrrave i ka habitur studiuesit për dekada, por një studim i ri zbulon se mund të ketë një shpjegim.

Nga marsi 2020 deri në mars 2024, shkencëtarët nga disa institucione kërkimore italiane kryen një studim të gjerë për të zbuluar se çfarë përcakton nëse ne i mbajmë mend ëndrrat tona. Hulumtimi i tyre, i publikuar në Communications Psychology, shkoi përtej studimeve tipike të ëndrrave duke kombinuar monitorimin e detajuar të gjumit, testimin kognitiv dhe matjet e aktivitetit të trurit.

Hulumtimi përfshiu 217 të rritur të shëndetshëm të moshës 18 deri në 70 vjeç, të cilët bënë shumë më tepër sesa thjesht mbanin ditarë ëndrrash: ata iu nënshtruan testeve të trurit, mbanin byzylykë për monitorimin e gjumit dhe monitoruan aktivitetin e trurit gjatë gjithë natës. Për të vlerësuar qëndrimet rreth ëndrrave, pjesëmarrësit plotësuan një pyetësor që vlerësonte se sa ishin dakord ose nuk pajtoheshin me deklarata të tilla si “ëndrrat janë një mënyrë e mirë për të mësuar rreth ndjenjave të mia të vërteta” kundrejt “ëndrrave janë marrëzi të rastësishme të trurit”.

Siç vëzhguan studiuesit në Shkollën IMT për Studime të Avancuara Lucca, tri parametra kyçe u shfaqën si parashikuese të forta të kujtimit të ëndrrave: qëndrimi i përgjithshëm i personit ndaj ëndrrave, tendenca e tyre për të lënë mendjen të endet gjatë zgjimit dhe modelet tipike të gjumit. Ata zbuluan se ata që i shihnin ëndrrat si të rëndësishme dhe të denja për vëmendje, kishin më shumë gjasa t’i kujtonin ato në krahasim me ata që i konsideronin ëndrrat si të pakuptimta.

Marrëdhënia midis ëndërrimit dhe kujtimit të ëndrrave sugjeron një mundësi interesante: njerëzit që kalojnë më shumë kohë në aktivitet mendor spontan gjatë ditës mund të jenë më të pajisur për të krijuar dhe kujtuar ëndrrat e tyre. Të dyja aktivitetet përfshijnë krijimin e përvojave mendore të shkëputura nga mjedisi i jashtëm i menjëhershëm.

Por vetë gjumi luajti rolin e vet. Njerëzit të cilët zakonisht kishin periudha më të gjata gjumi më të lehtë, me gjumë më pak të thellë (teknikisht i quajtur gjumë N3) i mbanin mend më mirë ëndrrat e tyre. Gjatë gjumit të thellë, truri prodhon valë të mëdha dhe të ngadalta që ndihmojnë në konsolidimin e kujtimeve, por mund ta bëjnë të vështirë krijimin ose kujtimin e ëndrrave. Në të kundërt, fazat më të lehta të gjumit mbajnë modele të aktivitetit të trurit që i ngjajnë më shumë zgjimit, duke e bërë potencialisht më të lehtë formimin dhe ruajtjen e kujtimeve të ëndrrave.

Studiuesit vunë re gjithashtu se stina ndikoi nëse pjesëmarrësit i mbanin mend ëndrrat e tyre: në dimër, kujtimi i ëndrrave ishte më pak i fortë, krahasuar me vjeshtën dhe pranverën.

“Gjetjet tona tregojnë se rikujtimi i ëndrrave nuk është thjesht një çështje fati, por një reflektim i saj. Është e rëndësishme të kuptojmë se si ndërveprojnë qëndrimet personale, karakteristikat njohëse dhe dinamika e gjumit”, thotë autori kryesor Dr. Giulio Bernardi, profesor i psikologjisë së përgjithshme në Shkollën IMT. “Kjo njohuri jo vetëm që thellon të kuptuarit tonë për mekanizmat pas ëndrrave, por gjithashtu ka implikime për rolin e ëndrrave në shëndetin mendor dhe studimin e ndërgjegjes njerëzore.”, thotë studiuesi.