Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë, po kalon një transformim të jashtëzakonshëm të nxitur nga një vizion ambicioz për të ardhmen e përshkruar në Masterplanin Tirana 2030 (TR030). Ky plan, i hartuar nga arkitekti i njohur italian Stefano Boeri, synon të riformësojë kryeqytetin në një qendër urbane të qëndrueshme, të gjelbër dhe gjithëpërfshirëse, me fokus në rritjen e densitetit duke rritur cilësinë e jetës për banorët e tij. Në qendër të këtij vizioni janë projekte të tilla si krijimi i një “pylli orbital” me dy milionë pemë, rivitalizimi i lumit Lana me korridore të gjelbërta dhe riprojektimi i hapësirave publike si Sheshi Skënderbej, i cili është kthyer në zonën më të madhe të këmbësorëve në Ballkan. Sipas The Guardian, këto nisma synojnë ti japin fund kaosit urban që pasoi rënien e komunizmit dhe të akomodojnë një popullsi që është katërfishuar që nga viti 1992, duke i dhënë përparësi cilësisë së jetës dhe aksesit.

Në zemër të transformimit të Tiranës është arkitektura moderne, kombinuar me identitetin kulturor e dizajnin bashkëkohor për të krijuar hapësira që ftojnë ndërveprim dhe angazhim publik. Projektet e fundit të shpallura nga arkitektë të njohur dhe firma ndërkombëtare, përfshirë Coldefy, OODA, Oppenheim Architecture dhe CHYBIK + KRISTOF shfaqin një fije të përbashkët të riimagjinimit të qytetit të rinovuar për publikun.

Këto dizajne theksojnë qëndrueshmërinë sociale, referencat kulturore dhe hapësirat publike të aksesueshme, duke ripërcaktuar mënyrën se si banorët dhe vizitorët e përjetojnë strukturën urbane të Tiranës. Nga fshatrat vertikale me përdorim të përzier dhe rrugët miqësore për këmbësorët deri te kampuset dhe qendrat qytetare të ndërgjegjshme për mjedisin, këto zhvillime të reja nxjerrin në pah ambicien e qytetit për t’u pozicionuar si një model progresiv për rinovimin urban në Ballkan.

Disase si transformimi i Tiranës po formësohet nga projektet arkitekturore që përdorin angazhimin publik, lidhjen kulturore dhe dizajnin e aksesueshëm për të riimagjinuar qytetin për banorët e saj.

Ndërtesa “Ndarja”/ Realizuar nga OODA

Ndarja nga OODA përpiqet të angazhojë publikun brenda bërthamës urbane të Tiranës duke përfshirë një shesh qendror në zemër të dizajnit të saj me përdorim mix. Ky shesh, i pozicionuar midis dy grupeve të dallueshme të ndërtesave, vepron si një hapësirë ​​grumbullimi që bie në kontrast me rrugët e frekuentuara të qytetit, ndërsa karakteristika të tilla si gjelbërimi i integruar dhe një pasqyrë uji transparente synojnë të përmirësojnë hapësirat publike. Megjithëse projekti aspiron të krijojë një vendstrehim urban funksional dhe tërheqës, efektiviteti i tij në nxitjen e ndërveprimit kuptimplotë publik do të mbështetet në mënyrën se si hapësira menaxhohet dhe aktivizohet me kalimin e kohës.

Kampusi i Kolegjit të Evropës / Arkitektura nga Oppenheim

Kampusi i ri i Kolegjit të Evropës në Tiranë, i projektuar nga Oppenheim Architecture, përfaqëson një eksperiment në krijimin e një hapësire që nxit angazhimin akademik, social dhe diplomatik duke u lidhur me kontekstin kulturor dhe historik të Shqipërisë. Në thelbin e saj është një “agora” rrethore e qendrore, një hapësirë ​​shumëfunksionale e frymëzuar nga teatrot greko-romake dhe e mbuluar me kube betoni që i referohet bunkerëve ikonë të Shqipërisë. Agora shërben si një qendër simbolike dhe fizike për leksione, shfaqje dhe dialog, duke reflektuar idealet e hapjes dhe demokracisë. Përreth agorasë gjenden ndërtesa të dedikuara për programet publike, arsimin dhe diplomacinë, të krijuara për të balancuar funksionalitetin me aksesin publik përmes veçorive si biblioteka, muzeu dhe lozha që promovojnë hapjen.

Hora Vertikale / OODA

Kullat Hora Vertikale, të projektuara nga OODA, paraqesin një qasje eksperimentale ndaj angazhimit publik në Tiranë përmes integrimit të hapësirave publike të gjelbra dhe dizajnit të fokusuar në komunitet. I parashikuar si një “fshat vertikal”, projekti përfshin një park përreth dhe hapësira të gjelbra të aksesueshme të destinuara për t’u shërbyer si banorëve ashtu edhe publikut të gjerë. Duke përzier sferat e banimit dhe ato publike, zhvillimi synon të nxisë një ndjenjë të komunitetit dhe ndërveprimit brenda një mjedisi urban. Sfida e kësaj skeme konceptuale qëndron në sigurimin që projekti të mbetet i aksesueshëm dhe gjithëpërfshirës, ​​duke shmangur ekskluzivitetin ose nënpërdorimin, duke kontribuar në mënyrë domethënëse në jetën publike të Tiranës dhe transformimin më të gjerë urban.

Kulla Multifunksionale / CHYBIK + KRISTOF

Kulla Multifunksionale nga CHYBIK + KRISTOF synon të kontribuojë në sferën publike të Tiranës duke krijuar hapësira miqësore për këmbësorët që lidhin pikat kryesore kulturore, si Bulevardi i Ri dhe Parku, me një strukturë më të gjerë urbane të qytetit. Me katet e saj të poshtme të dedikuara për shitje me pakicë dhe përdorim publik, kulla aspiron të përfshijë komunitetin dhe të rrisë gjallërinë e Qendrës Kulturore rreth saj. Në fund të fundit, aftësia për të shërbyer si një aset publik do të varet nga sa efektivisht janë krijuar këto hapësira për të ftuar dhe inkurajuar aktivitetin e përditshëm publik, në vend që të funksionojnë vetëm si zona kalimtare ose tregtare.

Qendra e Administratës Publike në Shqipëri / Coldefy

Godina e Administratës Publike të Tiranës, i krijuar nga Coldefy në partneritet me Atelier 4, përfaqëson një përpjekje për të riimagjinuar marrëdhëniet midis qeverisë dhe qytetarëve duke centralizuar mbi 20 institucione qeveritare në një kompleks të vetëm. Dizajni përfshin veçori që synojnë inkurajimin e ndërveprimit publik, të tilla si një dysheme transparente përdhese me hapësira me ndara, sheshe të hapura dhe oborre të peizazhuara. Këta elementë synojnë të krijojnë një mjedis mikpritës që mjegullon kufijtë midis hapësirave publike dhe institucionale. Megjithatë, suksesi i projektit në arritjen e një angazhimi publik domethënës mbetet i pasigurt, pasi ai përballet me sfidën e balancimit të rolit të tij të dyfishtë si një qendër administrative funksionale dhe një hapësirë ​​publike e hapur apo edhe e aksesueshme. Aftësia e tij për t’u integruar në strukturën urbane në zhvillim të Tiranës do të varet nga mënyra se si këto hapësira përdoren dhe mirëmbahen me kalimin e kohës, si dhe nga gatishmëria e publikut për të përqafuar modelin e ri të aksesueshmërisë brenda një objekti qeveritar.