Është një foto e rrallë e Stalinit dhe Enver Hoxhës në Moskë, në vitin 1949

Emri i Stalinit do të thotë “njeri prej çeliku” dhe ai jetoi sipas emrit apo stilit të tij. Ai mbikëqyri makinën e luftës që ndihmoi në mposhtjen e nazizmit dhe ishte sundimtari suprem i Bashkimit Sovjetik për një çerek shekulli.

Regjimi i tij i udhëhequr prej terrorit shkaktoi vdekjen dhe vuajtjet e dhjetëra miliona njerëzve. Por kush ishte Stalini, njeriu më i fuqishëm i BS para dhe pas Luftës së II Botërore, që e filloi jetën si djali i një këpucari pijanec dhe të një nëne që të dashur që e çoi të studionte si prift, ndërsa në vend të tyre ai lexonte Marksin, aq u përjashtua shumë shpejt nga shkolla.

1879 – Lindur në varfëri

Ai ka lindur më 18 dhjetor 1879 në Gori, Gjeorgji, që ishte asokohe pjesë e Perandorisë Ruse. Fillimisht quhet Iosif (Joseph) Vissarionovich Dzhugashvili.

Stalini i ri

Jozefi rritet në varfëri. Nëna e tij ishte pastruese dhe babai është këpucar. Ai preket nga lia e vogël në moshën shtatë vjeçare dhe mbetet me shenjë  në fytyrë si dhe me krahun e majtë pak të deformuar. Ai ngacmohej nga fëmijët e tjerë dhe ndjen një nevojë të vazhdueshme për të provuar veten. Babai i tij ishte  një alkoolist që përfshihej vazhdimisht në sherre. Ndërsa Jozefi i ri rritet, folklori romantik i Gjeorgjisë dhe traditat anti-ruse prekin imagjinatën e tij.

1899 – Rebelimi kundër kishës 

Nëna fetare e Jozefit dëshiron që ai të bëhet prift dhe në 1895 e dërgon për të studiuar në Tiflis, kryeqyteti i Gjeorgjisë. Megjithatë, Jozefi rebelohet dhe në vend që të studiojë shkrimet e shenjta, ai lexon shkrimet sekrete të Karl Marksit dhe bashkohet me një grup socialist lokal. Ai i kushton shumë nga koha e tij lëvizjes revolucionare kundër monarkisë ruse dhe humbet interesin për studimet e tij. Duke shkuar kundër dëshirës së nënës së tij, Jozefi bëhet ateist dhe debaton shpesh me priftërinjtë. Në vitin 1899, përjashtohet nga shkolla pasi nuk arriti të paraqitet në provimet e tij.

1901 – Banditi revolucionar

Stalini,  tjetë foto kur ishte i ri 

Ndërsa punonte si nëpunës në Observatorin Meteorologjik, Jozefi vazhdon aktivitetet e tij revolucionare, duke organizuar greva dhe protesta. Veprimtaria e tij bëhet e njohur për policinë sekrete cariste dhe ai detyrohet të kalojë në ilegalitet. Ai i bashkohet partisë Bolshevike dhe zhvillon luftën guerile për herë të parë në Revolucionin Rus të vitit 1905. Takimi i tij i parë me Leninin, udhëheqësin bolshevik, është në një konferencë partie në Finlandë. Leninit i bën përshtypje karakteri i tij si  ‘operator i pamëshirshëm nëntokësor’. Në vitin 1907, Joseph vjedh 250,000 rubla (afërsisht 3.4 milion dollarë në dollarë amerikanë) në një grabitje bankare në Tiflis për të ndihmuar në financimin e kauzës. David Reynolds përshkruan jetën e Stalinit si një grabitës bolshevik bankash.

1907 – Njeriu prej ‘çeliku’

Stalini me djalin e tij Vassily dhe vajzën Svetlana

Jozefi martohet me gruan e tij të parë Ketevan Svanidze në vitin 1906. Ajo vjen nga një familje e varfër, por me fisnikëri. Ketevan lind djalin e tyre Yakov Dzhugashvili pas një viti. Pas grabitjes së bankës në Tiflis, Jozefi dhe familja e tij shpëtojnë nga forcat cariste duke u larguar në Baku në Azerbajxhan. Kur Ketevan vdes nga tifoja në 1907, Jozefi zhytet në pikëllim. Ai ia lë djalin që të kujdesen prindërit e gruas së tij dhe hidhet në punët revolucionare. Miraton emrin ‘Stalin’ që do të thotë ‘çelik’ në rusisht. Arrestohet në disa raste dhe internohet në Siberi në vitin 1910.

Gruaja e parë e Stalinit, Ketevan Svanidze

1917 – Merr pjesë në Revolucionin Rus

Lenini flet në Kongresin e Parë Gjith-Rus të Sovjetikëve me Stalinin në krah të tij

Lenini organizon Revolucionin Rus dhe premton “paqe, tokë dhe bukë”. Stalini luan një rol vendimtar duke drejtuar Pravda, gazetën bolshevike.

Ai përshëndetet si hero kur ndihmon Leninin të arratiset nga ushtria e Carit në Finlandë dhe emërohet në rrethin e brendshëm të partisë bolshevike. Kur Cari rrëzohet, vendi përfundon në luftë civile. Stalini, si të tjerët të vijës së ashpër brenda partisë, urdhëron ekzekutimin publik të dezertorëve dhe renegatëve. Kur Lenini merr pushtetin, ai emëron Stalinin si Sekretar të Përgjithshëm të Partisë Komuniste. Stalini fiton aftësi të reja duke punuar si ndërmjetës për zyrtarët në të gjithë partinë.

1929 – Stalini e promovon veten si diktator

Pas vdekjes së Leninit në 1924, Stalini fillon të promovojë pamëshirshëm veten si trashëgimtari i tij politik.

Shumë në parti presin që lideri i Ushtrisë së Kuqe Leon Trotsky të jetë pasuesi natyror i Leninit, por idetë e tij janë shumë idealiste për shumicën e Partisë Komuniste. Stalini, megjithatë, zhvillon markën e tij nacionaliste të marksizmit – “Socializmi është këtu” – duke u përqendruar në forcimin e Bashkimit Sovjetik dhe jo në revolucionin botëror. Kur Trocki kritikon planet e tij, Stalini e dëbon atë. Idetë e Stalinit janë të njohura me partinë dhe nga fundi i viteve 1920 ai bëhet diktator i Bashkimit Sovjetik.

1928-1938 – Industrializimi i shpejtë

Në fund të viteve 1920, Stalini nxit një seri planesh pesëvjeçare për ta kthyer Bashkimin Sovjetik në një vend modern të industrializuar.

Ai ka frikë se nëse Bashkimi Sovjetik nuk modernizohet, atëherë komunizmi do të dështojë dhe vendi do të shkatërrohet nga fqinjët e tij kapitalistë. Stalini siguron  rritje të mëdha në produktivitetin e qymyrit, naftës dhe çelikut dhe vendi sheh rritje ekonomike masive. Planet e tij zbatohen në mënyrë të pamëshirshme – fabrikave u jepen objektiva strikte të cilat shumë punëtorë e kanë të pamundur t’i përmbushin. Ata që dështojnë, mund të akuzoheshin si rrënues dhe sabotatorë dhe burgosen ose ekzekutohen si armiq të shtetit.

1928-1940 – Kolektivizimi shkakton zi masive për bukë

Posteri i propagandës ruse sovjetike

Kur Stalini merr pushtetin, bujqësia sovjetike është ende e dominuar nga pronarët e vegjël të tokave dhe e goditur nga uria dhe mungesa e efikasitetit.

Stalini modernizon bujqësinë duke nxitur kolektivizimin – grupimin së bashku të fermave që do të jenë në pronësi të shtetit. Ajo kundërshtohet nga miliona fermerë të zakonshëm që përdorin vrasjen e bagëtive dhe grumbullimin fshehurazi të grurit. Rreth pesë milionë vdesin në atë që njihet si zi buke. Megjithatë, Stalini beson se qëllimi justifikon mjetet dhe miliona pronarë të vegjël vriten ose burgosen. Nga fundi i viteve 1930, bujqësia është kolektivizuar plotësisht dhe produktiviteti rritet.

1934-39 – Terrori i madh i Stalinit

Stalini promovon një imazh të tij si një udhëheqës i madh dashamirës dhe hero i Bashkimit Sovjetik.

Megjithatë, ai është gjithnjë e më shumë paranojak dhe pastron Partinë Komuniste dhe Ushtrinë nga këdo që mund ta kundërshtojë. Nëntëdhjetë e tre nga 139 anëtarët e Komitetit Qendror vriten dhe 81 nga 103 gjeneralët dhe admiralët ekzekutohen. Policia sekrete zbaton rreptësisht stalinizmin dhe njerëzit inkurajohen të informojnë njëri-tjetrin. Tre milionë njerëz akuzohen se kundërshtojnë komunizmin dhe dërgohen si gulag, një sistem kampesh pune në Siberi. Rreth 750,000 njerëz vriten si “armiq”.

1932-1943 – Stalini humb gruan dhe djalin

Në vitin 1919 Stalini martohet me gruan e tij të dytë Nadezhda Alliluyeva me të cilën patën dy fëmijë – Svetlana dhe Vassily.

Ai abuzon me Nadezhdën dhe ajo përfundimisht vret veten në vitin 1932. Ai sigurohet që vdekja e saj të raportohet zyrtarisht si e shkaktuar nga apendiciti. Yakov, djali i tij nga gruaja e tij e parë, shkon ushtar në Ushtrinë e Kuqe dhe kapet rob herët në Luftën e Dytë Botërore. Kur gjermanët propozojnë ta lirojnë atë në një shkëmbim të burgosurish, Stalini refuzon pasi beson se djali i tij u dorëzua vullnetarisht. Yakov vdes në një kamp përqendrimi nazist në 1943.

1939 – Pazaret me nazistët

Stalini nënshkruan një pakt mossulmimi me Adolf Hitlerin dhe ata bien dakord të ndajnë Evropën Lindore mes tyre.

Kur ushtritë e Hitlerit mposhtin lehtësisht Francën dhe Britania tërhiqet, Stalini i shpërfill paralajmërimet e gjeneralëve të tij dhe është plotësisht i papërgatitur për sulmin nazist Blitzkrieg të qershorit 1941, i cili përshkon Poloninë dhe Bashkimin Sovjetik. Ushtria Sovjetike pësoi humbje të mëdha. Stalini shpërthen  nga inati për tradhtinë e Hitlerit dhe tërhiqet në zyrën e tij në pamundësi për të marrë ndonjë vendim. Rusia Sovjetike është e paralizuar për disa ditë ndërsa makina e luftës naziste po shkon drejt Moskës.

1943 – Fitorja ndaj Hitlerit

Me të ardhmen e Bashkimit Sovjetik të varur nga lufta, Stalini është i përgatitur të sakrifikojë miliona për të arritur fitoren mbi nazistët.

Forcat gjermane fshihen në të gjithë vendin dhe deri në dhjetor 1941 thuajse kanë mbërritur në Moskë. Stalini refuzon të largohet nga qyteti, duke vendosur se fitorja duhet fituar me çdo kusht. Beteja e Stalingradit është pika e kthesës së luftës. Hitleri sulmon qytetin që mban emrin e Stalinit për ta poshtëruar atë, por Stalini i thotë ushtrisë së tij “Asnjë hap prapa”. Ata pësojnë mbi një milion viktima, por arrijnë të mposhtin nazistët në 1943. Ushtria Sovjetike fillon shtyrjen e gjatë në Gjermani dhe deri në Berlin.

Stalini dhe Churchill, pas fitores ndaj nazizmit 

1946 – Perdja e hekurt bie mbi Europë

Stalini luan një rol vendimtar në humbjen e Gjermanisë dhe zona të mëdha të Evropës Lindore janë pushtuar nga forcat sovjetike, përfshirë Berlinin Lindor.

Stalini është i bindur se këto vende do të jenë shtete satelitore të Bashkimit Sovjetik. Ish-aleatët e tij Amerika dhe Britania tani bëhen rivalët e tij dhe Churchill deklaron se një “perde e hekurt” po bie mbi Europën. Në një luftë për kontrollin e kryeqytetit, Stalini bllokon hyrjen në Berlinin Perëndimor të pushtuar nga aleatët. SHBA përgjigjet me një transport ajror 11-mujor të furnizimeve për njerëzit e bllokuar në atë pjesë të qytetit. Më 29 gusht 1949, Bashkimi Sovjetik testoi bombën e tij të parë atomike. Ndizet Lufta e Ftohtë.

1953 – Vdekja e Stalinit dhe fundi i një epoke

Në vitet e fundit të Stalinit ai bëhet gjithnjë e më i dyshimtë dhe vazhdon të kryejë spastrime kundër armiqve të tij brenda Partisë.

Pas një nate shoqëruar me pirje, Stalini vdes nga një goditje në tru më 5 mars 1953. Shumë në Bashkimin Sovjetik vajtuan për humbjen sipas tyre, “të këtij udhëheqësi të madh që e transformoi Bashkimin Sovjetik nga një ekonomi feudale në një fuqi industriale dhe luajti një rol vendimtar në mposhtjen e Hitlerit”. Por miliona të burgosur brohorisnin “për vdekjen e një prej diktatorëve që urdhëroi më shumë vrasje  në histori”.

Pasardhësi i Stalinit, Hrushovi, denoncon rrugëtimin e ndjekur nga diktatori i vdekur dhe fillon atë që quhet “destalinizimi”.