Çmimi Nobel në ekonomi për vitin 2024 iu dha Daron Acemoglu, Simon Johnson dhe James A Robinson

Daron Acemoglu, Simon Johnson dhe James A. Robinson fitojnë çmimin Nobel në Ekonomi “për studimet se si janë formuar institucionet dhe ndikimi i tyre në prosperitetet e shoqërive”.

Çmimi Sveriges Riksbank në Shkencat Ekonomike në Kujtim të Alfred Nobel këtë vit iu dha Daron Acemoglu, Simon Johnson dhe James A. Robinson.

Tre ekonomistë të cilët aktivitetin akademik e ushtrojnë në SHBA “kanë demonstruar me studimin e tyre mbi rëndësinë e institucioneve shoqërore për prosperitetin e një vendi,” tha komiteti Nobel i Akademisë Mbretërore Suedeze të Shkencave.

“Shoqëritë me një sundim të dobët të ligjit dhe institucionet që shfrytëzojnë popullsinë nuk gjenerojnë rritje apo ndryshim për mirë. Hulumtimi i laureatëve na ndihmon të kuptojmë pse,” shtoi ai. Duket sikur studimi i tyre merr në bazë Shqipërinë, në mungesë të studimeve vendase.

Në zonat ku sistemet ishin përfshirëse, ata argumentojnë se kjo solli prosperitet. Nga ana tjetër, tre studiuesit thonë se institucionet që nxirrnin burime për përfitimin e kolonizatorëve kanë sjellë rritje të ulët ekonomike.

Acemoglu dhe Johnson punojnë në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts dhe Robinson kryen kërkimet e tij në Universitetin e Çikagos. Acemoglu dhe Johnson së fundmi bashkëpunuan në një libër, “Poëer and Progress”, i cili analizon se si teknologjitë dixhitale mund të përdoren për të krijuar vende pune dhe pasuri – nëse menaxhohen ashtu siç duhet.

Në përgjigje të marrjes së çmimit, Acemoglu tha se “nuk e prisnim kurrë diçka të tillë. Jam i kënaqur. Është thjesht një befasi dhe një lajm i madh”. Shpallja e çmimit iu dha në Stokholm dhe mbyll sezonin e çmimeve Nobel të këtij viti.

Javën e kaluar, çmimet Nobel 2024 u dhanë për mjekësi, fizikë, kimi, letërsi dhe paqe. Marrësit e mëparshëm të Çmimit Nobel në Ekonomi përfshijnë Claudia Goldin, Ben Bernanke, Douglas Diamond dhe Philip Dybvig.

Ekonomisti amerikan Milton Friedman është një nga fituesit më të spikatur, të cilit iu dha çmimi në vitin 1976 për punën e tij mbi monetarizmin. Kjo teori supozon se kontrolli i ofertës totale të parasë në një ekonomi është mënyra kryesore për të siguruar rritje të qëndrueshme. Ndryshe nga pesë çmimet e tjera, çmimi për ekonomi nuk u përshkrua nga Alfred Nobel në testamentin e tij të vitit 1895. Por çmimi u vendos në vitin 1968 nga banka qendrore e Suedisë, në kujtim të shpikësit suedez. Fituesit e parë të Nobelit në Ekonomi ishin Ragnar Frisch dhe Jan Tinbergen në 1969.

Kush janë tre fituesit e Nobelit në Ekonomi për vitin 2024?

Kamer Daron Acemoglu

Kamer Daron Acemoglu (lindur më 3 shtator 1967) është një ekonomist turko-amerikan me origjinë armene. I lindur nga prindër armenë në Stamboll , Acemoglu u diplomua nga Universiteti i York-ut në 1989 dhe mori doktoraturën nga Shkolla e Ekonomisë e Londrës (LSE) në 1992. Ai dha leksion në LSE për një vit përpara se të bashkohej me Departamentin e Ekonomisë në Massachusetts. Instituti i Teknologjisë . Ai u nderua me Medaljen John Bates Clark në 2005. Kamer Daron Acemoglu është i njohur për punën e tij në ekonominë politike. Ka shkruar qindra punime, shumë prej tyre me bashkëpunëtorët e tij të gjatë Simon Johnson dhe James A. Robinson, me të cilët ndau edhe çmimin NOBEl të vitit 2025.

Simon H. Johnson

Simon H. Johnson (lindur më 16 janar 1963) është një ekonomist britaniko-amerikan. Diploma e parë e Johnson ishte një nga Universiteti i Oksfordit , i cili u pasua nga një MA nga Universiteti i Mançesterit, dhe më në fund në 1989 ai fitoi një doktoraturë në ekonomi nga MIT.  Ai është profesor i Sipërmarrjes në MIT Sloan School of Management, si dhe një anëtar i lartë në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare . Ka mbajtur një sërë pozicionesh akademike dhe të lidhura me politikat. Nga marsi 2007 deri në fund të gushtit 2008, ai ishte Kryeekonomist i Fondit Monetar Ndërkombëtar. Në nëntor 2020, Johnson u emërua anëtar vullnetar i Ekipit të Rishikimit të Agjencisë së Tranzicionit Presidencial të Joe Biden për të mbështetur përpjekjet e tranzicionit në lidhje me Departamentin e Thesarit të Shteteve të Bashkuara dhe Rezervën Federale, mbi krizën e shkaktuar nga pandemia.

James Alan Robinson

Lindur më 1960, ekonomist dhe shkencëtar politik britanik. Ai është aktualisht Profesor i Universitetit të Çikagos dhe gjithashtu si Drejtor i Institutit Pearson në Harris. Robinson më parë ka dhënë mësim në Universitetin e Harvardit, midis 2004 dhe 2015 dhe gjithashtu në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley, Universitetin e Kalifornisë Jugore dhe Universitetin e Melburnit. Studimet e tij tregojnë se çfarë i bën vendet të ndryshme duke u fokusuar në institucionet themelore ekonomike dhe politike që çojnë disa në prosperitet dhe të tjera në konflikt.  Robinson studioi ekonomi në Shkollën Ekonomike të Londrës, Universitetin e Ëarëick (MA) dhe Universitetin Yale (PhD). Interesat e tij kryesore kërkimore janë në zhvillimin krahasues ekonomik dhe politik me fokus në afatgjatë me një interes të veçantë në Amerikën Latine dhe Afrikën Sub-Sahariane. Në vitin 2004, ai u emërua Profesor i Asociuar i Qeverisë në Harvard.  Ka kryer kërkime në vende të ndryshme të botës, përfshirë Botsvanën, Kilin, Republikën Demokratike të Kongos, Haitin, Filipinet, Sierra Leone, Afrikën e Jugut dhe Kolumbinë, ku jep mësim çdo verë në Universitetin e Andeve në Bogota.  Me Daron Acemoglu , ai është bashkautor i librave, “Pse dështojnë kombet” dhe “Origjinat ekonomike të diktaturës dhe demokracisë”.