Nuk ka qenë kurrë kaq e vështirë apo e rrezikshme të përpiqesh të arrish një vend tjetër nëse qeveria e tij nuk të do atje. Një numër rekord emigrantësh vdiqën në kërkim të një jete të re në vitin 2023, kur qeveritë shpenzuan shuma tejet të mëdha për ruajtjen e kufijve.

Por për ata që kanë një llogari bankare mjaft të madhe, rezidenca në një vend tjetër mund të merret në këmbim të parave. Disa vende ofrojnë këto “viza të arta”, dhe disa madje u japin shtetësinë e plotë të huajve nëpërmjet “pasaportave të arta”. Çmimi ndryshon, me disa viza të aksesueshme vetëm për aplikantët e pasur, dhe të tjera të vendosura me tarifa më të përballueshme.

Praktika po vihet nën shqyrtim në rritje. Agjencitë e zbatimit të ligjit janë të shqetësuara se programet e vizave të arta lehtësojnë veprimtarinë kriminale dhe janë të mbushura me korrupsion. Kritikët thonë se ata thellojnë pabarazinë duke u dhënë mundësi të pasurve që u mohohen të tjerëve. Shumë njerëz e shohin shtetësinë dhe vendbanimin si të drejta themelore që nuk duhet t’i shiten kurrë ofertuesit më të lartë.

Si rezultat, disa qeveri po lëvizin për t’i dhënë fund programeve të tyre të vizave të arta ose duke kufizuar se kush mund të aplikojë për një të tillë.

1. Çfarë është një vizë e artë?

E njohur shpesh si një “program qëndrimi përmes investimit”, një vizë e artë u lejon individëve të marrin një qëndrim të përkohshëm ose të përhershëm në një vend të caktuar, në mënyrë që ata të jetojnë dhe punojnë atje. Investimet mund të përfshijnë blerjen e një shtëpie, krijimin e një kompanie ose dhënien e një donacioni.

Në disa raste, blerësit nuk i kërkohet as të banojë me kohë të plotë në vend, duke i bërë vizat një plan B të dobishëm për njerëzit që duan mundësinë e udhëtimit në ato vende, por nuk kanë ndërmend të lëvizin atje përgjithmonë.

2. A janë të vërteta vizat e arta? Pse janë të njohura?

Disa nga programet kanë ekzistuar për dekada si një mënyrë e dobishme për qeveritë për të mbledhur fonde dhe për të nxitur investimet e huaja. Kanadaja nisi Programin e saj Federal për Investitorët e Emigrantëve në vitet 1980 dhe SHBA-ja ka programin e vizave EB-5, që hap rrugën për investitorët e huaj për të marrë një kartë jeshile.

Përtej Atlantikut, vizat e arta fituan popullaritet gjatë krizës evropiane të borxhit, kur një pjesë e vogël e vendeve filluan të shesin rezidencë në përpjekje për të tërhequr para nga jashtë dhe për të mbyllur deficitet buxhetore. Portugalia, Irlanda, Greqia dhe Hungaria ishin në mesin e këtyre vendeve, pasi morën ndihmë nga Bashkimi Evropian dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar.

Sot, variacionet e këtyre programeve të vizave me pagesë janë miratuar në të gjithë Evropën dhe në vendet anembanë botës. Ata priren të zgjasin derisa një masë kritike e kundërshtarëve të zëshëm të arrijë në përfundimin se anët negative (çmimet e fryra të banesave, pronarët e shtëpive që mungojnë dhe akuzat për korrupsion) i tejkalojnë avantazhet dhe politikanët t’i heqin ato.

3. Si funksionojnë vizat e arta?

Portugalia, për shembull, filloi të ofrojë viza të arta në 2012 për shtetasit jashtë BE-së të gatshëm të shpenzojnë të paktën 500,000 euro në një pronë, të investojnë në një fond ose të hapin një kompani dhe të krijojnë vende pune. Më vonë, kërkesa për investim në pronë u ul në 350,000 euro.

Në vitin 2013, Greqia, Spanja dhe Hungaria filluan programet e tyre të vizave të arta, duke ofruar leje qëndrimi në këmbim të investimeve në pasuri të paluajtshme.

Këto programe gjithashtu dhanë të drejtën për të udhëtuar lirshëm nëpër shumë vende të BE-së. Shumica i lejojnë aplikantët të kërkojnë shtetësinë e BE-së brenda pak vitesh.

Hungaria, që e mbylli programin e saj të artë të vizave në 2017 për shkak të akuzave për korrupsion, do të rifillojë një model të ri këtë vit, duke u lejuar atyre që vendosin të paktën 250,000 euro në fondet lokale të pronave ose 500,000 euro në pronat e patundshme hungareze, të drejtën të aplikojnë për një rezidencë 10-vjeçare të rinovueshme.

4. Kush i kundërshton vizat e arta dhe çfarë po bëjnë për këtë?

Komisioni Evropian ka paralajmëruar për vite se programet e vizave të arta e ekspozojnë bllokun ndaj pastrimit të parave dhe rreziqeve të sigurisë. Lufta në Ukrainë i rriti këto shqetësime.

Të ballafaquar me presionin në rritje për të adresuar një krizë strehimi, qeveritë evropiane kanë filluar të heqin gradualisht vizat e arta, edhe nëse ato përbëjnë vetëm një pjesë të marrëveshjeve të pronave në tregun e përgjithshëm.

Mbretëria e Bashkuar, Irlanda, Holanda, Greqia dhe Malta ose i kanë përfunduar ose shtrënguar rregullat rreth vizave të tyre të arta ose politikave të baravlershme.

Spanja tha në prill se do përfundonte gjithashtu programin e saj pasi përpiqet të rrisë sasinë e banesave të përballueshme në dispozicion për vendasit.

Portugalia fqinje ndryshoi programin e saj – një nga më të njohurit në Evropë – duke hequr investimet në pasuri të paluajtshme si bazë për aplikimet për viza të arta. Rreth 90% e parave të mbledhura nga programi i vizave të arta të Portugalisë shkuan në pasuri të paluajtshme.

Programi tërhoqi miliarda euro në tregun e pronave dhe ishte aq i popullarizuar nga investitorët kinezë, saqë tabelat në aeroportin e Lisbonës që reklamonin pronat luksoze ishin të shkruara në gjuhën kineze. Kohët e fundit, programi i vizave të arta të Portugalisë ka qenë gjithnjë e më popullor me investitorët amerikanë.

Përtej Evropës, Australia në janar ndaloi aplikimet për individët që investojnë më shumë se 5 milionë dollarë australianë (3.3 milionë dollarë amerikanë) në vend – pjesë e një rishikimi më të gjerë të politikës së emigracionit, e krijuar për të tërhequr emigrantë më të aftë.

5. Sa e vështirë është të marrësh një vizë të artë tani?

Ndërsa në Portugali nuk është më e mundur të marrësh një vizë të artë duke blerë pasuri të patundshme banesore, disa mundësi janë ende të disponueshme: investimi në një fond investimi të kualifikuar me vlerë të paktën 500,000 euro, aktivitete kërkimore shkencore ose investimi në kapitalin aksionar të një kompanie që krijon 5 vende pune ose ruan 10 vende pune.

Greqia njoftoi planet në mars për të rritur shumën minimale që blerësit e huaj të pronave duhet të paguajnë për të siguruar një vizë të artë në 400,000 euro dhe mbetet një mundësi për ata që mund të përmbushin pragun më të lartë.

Kostoja e marrjes së shtetësisë nga investimi po rritet gjithashtu në Karaibe, ku programe të tilla përbëjnë më shumë se gjysmën e të ardhurave kombëtare të disa kombeve të vogla ishullore.

Disa pasaporta të Karaibeve lejojnë udhëtimin pa viza në Britani dhe BE si pjesë e marrëveshjeve dypalëshe dhe rregullatorët evropianë kanë shprehur shqetësimin se skemat mund të shërbejnë si një portë për kriminelët. Tashmë qeveritë evropiane po ushtrojnë presion mbi vendet e Karaibeve për t’i kufizuar ato.

Republika Dominikane, Grenada, St. Kitts dhe Nevis dhe Antigua dhe Barbuda ranë dakord të pranojnë të paktën 200,000 dollarë për pasaportat e tyre duke filluar nga 30 qershori, dyfishi i normës së tanishme në disa raste. Saint Lucia nuk e nënshkroi marrëveshjen dhe vazhdon të shesë pasaportat e saj për 100,000 dollarë.

 Bloomberg