Barbara Stiegler: Të gjithë jemi të mbarsur nga hegjemonia e neoliberalizmit

Filozofja franceze, Barbara Stiegler, beson se shoqëria moderne është zhytur aq shumë në neoliberalizëm, sa nuk e sheh dot botën pa syzet e tij. Stigler ka pak shpresë te lëvizjet sociale që kanë tronditur Francën kohët e fundit. Në një intervistë për El Pais, ajo mbështet protestat sociale që po tronditin vendin e saj dhe thekson se një qeverisje e vërtetë ‘nga populli për popullin’ do të funksiononte.

Profesoreshë e filozofisë politike në Universitetin Bordeaux Montaigne, Stiegler e ka strukturuar mendimin e saj rreth neoliberalizmit dhe Niçes, përveçse është pjesëmarrëse aktive në debatin publik francez; ajo iu bashkua si aktiviste edhe protestës së “Jelekëve të verdhë” pak vite më parë. Libri i saj i fundit është “Adapt! On a New Political Imperative”. Në të, ajo hedh një vështrim në vitet 1930 të shekullit të kaluar dhe thellohet në debatin mbi liberalizmin, i zhvilluar midis filozofit dhe gazetarit Walter Lippmann dhe filozofit e psikologut, John Dewey.

Në llogarinë e saj në Twitter ka një fjali të përhershme në një poster të verdhë: Jahtet e tyre do të përplasen në brigjet tona.

Mund të ma shpjegoni këtë të fundit?

Më pëlqeu ai poster. Jahtet janë simboli i grabitjes neoliberale të botës, i mungesës së skrupujve që neoliberalizmi ka.

Ju thoni se të gjithë jemi të tejngopur me neoliberalizëm. Se edhe partitë e majta janë aty, edhe nëse besojnë se po e luftojnë neoliberalizmin.

Është e drejtë. E majta e ka pasur të vështirë të vërejë format e ndryshme që merr neoliberalizmi. Për partitë socialiste franceze, britanike, gjermane, zbatimi i politikave publike nënkuptonte luftimin e neoliberalizmit. Ata nuk e kuptuan se shumë politika publike shtetërore ishin krejtësisht neoliberale. Të gjithë jemi të mbarsur nga hegjemonia e tij.

A mund të jepni një shembull?

Le të flasim për mundësitë e barabarta. Ata që janë përgjegjës për arsimin nga e majta do të thonë se është shumë e rëndësishme. Dhe nëse i dëgjon, do të shohësh që nënkuptojnë barazi për të konkurruar. Ideja është që, në start, të gjithë fëmijët kanë pasur mundësi të barabarta. Më të varfërit do të marrin më shumë mjete, më të pasurit më pak dhe kjo do të garantojë që më i miri të fitojë. Kjo është një pikëpamje neoliberale! Ajo nënkupton të besosh se arsimi është zgjedhja e më të mirëve. Por për mua, emancipimi i tij, është kolektiv dhe vetëformim. A është një model i mirë? Unë nuk mendoj kështu. Dhe sigurisht që nuk i përket të majtës.

Kur filloi debati mbi neoliberalizmin?

Pati një debat teorik në vitet 1930 në SHBA, pas krizës së vitit 1929. Liberalët pretendonin se liberalizmi duhej të rithemelohej në një shtet të fortë. Pikërisht atëherë sistemi arsimor përshtatet me globalizimin. Në fillim ishte thjesht një rrymë teorike që nuk dominoi. Por pak nga pak ata përparuan dhe në vitet 1970 dhe 1980 u ngritën në pushtet kudo. Duke filluar nga vitet 2000 – me krizën klimatike dhe Recesionin e Madh – qytetarët nisën të mobilizohen. Për një rastësi të pabesueshme ndodhi në të njëjtën kohë me botimin e leksionit “Lindja e Biopolitikës “nga filozofi Michel Foucault, në vitin 2004, në të cilin ai identifikoi objektin neoliberal. Dhe kur identifikon diçka, mund të distancohesh prej saj. Përndryshe je si peshku në ujë; nuk e sheh ujin. Ka pasur shumë ndikim në universitetet në mbarë botën.

Për çfarë ishte debati midis Lippmann dhe Dewey, ai që përmendni në librin tuaj, i cili çoi në atë gabim që thoni se ka mbetur ende?

John Dewey, i cili kishte shumë ndikim, donte që SHBA të niste një demokraci. Ai mendonte se sistemi që ata kishin nuk ishte vërtet demokratik; gjithçka ishte shumë hierarkike. Ai besonte se ideja e demokracisë duhej të shtrihej kudo: në shkolla, në vendet e punës… ai ishte filozofi më i njohur amerikan i gjysmës së parë të shekullit XX. Kur ai takohet me Lippmann, i cili ishte gjithashtu një kronist shumë me ndikim, nis një përplasje. Lippmann kritikon teprimin e demokracisë dhe thotë se ajo sjell prodhimin e ideve të njerëzve në shkallë industriale. Lippmann do ta fitonte këtë konfrontim, sepse Deëey vdiq gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe përfundoi duke zbehur nga mendimtarë të tjerë. Dhe kjo pikëpamje neoliberale dhe antidemokratike është ajo që mbizotëron. Sot në të gjitha universitetet po rizbulohet pragmatizmi i John Dewey dhe kërkesa e tij për demokraci.

A shihni shpresë te kjo?

Unë kam një prejardhje komuniste, të cilës nuk munda t’i përmbahesha plotësisht. Unë pashë Brezhnjevin dhe të tjerët; më dukeshin si njerëz të tmerrshëm. Për vite me radhë isha e mërzitur në sensin politik. Vitet 1990 ishin gri për mua. Dhe që nga viti 2000, me krizën ekologjike që po afrohej dhe kërkesën për demokraci, nisa të shoh se diçka po ndodhte. Në vitin 2005, kur Franca hodhi poshtë draft-kushtetutën evropiane, ndjeva se po jetonim një moment shumë emocionues debati. Vendi im është bërë gjithnjë e më autoritar dhe unë, dhe shumë të tjerë, duam më shumë demokraci. Unë kam një marrëdhënie komplekse me vendin tim: është shumë autoritar, dhe për fat të mirë, edhe shumë revolucionar.

Ju thoni se po jetojmë në një moment të pazakontë.

Është një moment i jashtëzakonshëm. Po përjetojmë gjëra që nuk i kam parë kurrë si qytetare, ka shkelje të shtetit ligjor që nuk i kisha parë kurrë. Në 51 vitet e jetës time, nuk kisha parë kurrë një president të Republikës të përfshihej në veprime kaq të rënda si ndalimi i pjesëmarrjes në protesta me pajisje zanore. Ekspertët ligjorë dhe intelektualët janë shumë të shqetësuar për këtë lëvizje. Tashmë, edhe vetëm kaq është e jashtëzakonshme, njësoj dhe kryengritja që ka shkaktuar. Njerëzit kërkojnë më shumë demokraci. A e dinë ata se çfarë është demokracia? Kjo nuk është aq e qartë.

Dhe çfarë është demokracia?

Është qeverisja e popullit nga populli, që zbatuan athinasit. Në vendet tona njerëzit nuk qeverisin; populli voton për liderët, të cilët supozohet se janë më të aftë. Dhe populli, duke votuar, delegon, ua jep pushtetin atyre që ka zgjedhur. Populli nuk vendos. Pra, ne nuk e njohim demokracinë si të tillë. Dhe ajo që njerëzit kërkojnë tani është demokracia. Disa duan më shumë sundim të ligjit, të tjerë një qeveri më përfaqësuese dhe të tjerë duan vërtet demokraci.

Ju jeni në grupin e fundit?

Le të krijojmë një demokraci të stilit të Athinës. Nuk e kemi provuar akoma. Do të funksiononte.

A do ta shprehnim mendimin tonë për gjithçka gjatë gjithë kohës?

Jo. Athinasit gjetën mënyra për ta bërë këtë. Njerëzit thirreshin me short për të debatuar në një kodër të quajtur Pnyx që turistët as nuk e dinë se ekziston. Diku mes 6 000 – 10 000 athinas përfaqësonin të gjithë Athinën. Kishte punëtorë, njerëz të thjeshtë, jo të gjithë ishin të privilegjuar. Ishte populli (edhe pse pa gra apo skllevër) dhe ata vendosnin absolutisht për gjithçka. Nëse votonin për të shkuar në luftë, ata të gjithë shkonin për të luftuar. Këtu vendos një njeri, maksimumi me një grusht përfaqësues, por ata rrinë në Paris. Qeverisja nga populli për popullin është një çështje shumë serioze. Ne mund të vetëqeveriseshim kështu në mënyrë të përsosur.