A keni provuar ndonjëherë një frut që vlen qindra mijëra euro? Ndoshta jo. Dhe në fakt jo shumë njerëz e kanë këtë fat. Por ju mund të keni dëgjuar të paktën për tartufin 2 kilogramësh që u shit për 103.000 euro në nëntorin e vitit 2021.

Ajo shitje ishte pjesë e ankandit të 21-të botëror të tartufit të bardhë që u zhvillua në Piemonte të Italisë. Gjithsesi, rekordi për tartufin më të shtrenjtë mbahet ende nga një tartuf i gjetur në Kroaci që peshonte rreth 1.3 kg dhe që në vitin 1999 u shit për 330.000 dollarë. 

Por pse është kaq i shtrenjtë? Së pari duhet të dini se jo të gjithë tartufët janë aq të shtrenjtë. Madje disa nuk janë as të ngrënshëm. Në botë gjenden më shumë se 40 lloje tartufësh, nga të cilët vetëm disa lloje tartufësh të bardhë, ngjyrë uthulle dhe të zinj që kanë një aromë të veçantë konsiderohen si shumë me vlerë nga ekspertët e kuzhinës. 

Tartufi është në fakt pjesë e një grupi të zgjedhur kërpudhash askomicete nëntokësore, sidomos ato nga gjinia Tuber. Nuk është tamam një frut, por ndonjëherë quhet si i tillë. Studiuesit kanë gjetur prova se ata kanë ekzistuar për më shumë se 150 milionë vjet.

Gjithsesi, disa lloje të tyre janë zbuluar vetëm në 20 vitet e fundit, ndërsa specie të tjera as që janë zbuluar.

Tartufi është shumë i vështirë për t’u rritur. Në dallim nga kërpudhat e zakonshme, tartufi rritet nën tokë dhe nuk mund të kultivohet lehtësisht në fermë.

Për shembull, nëse sapo keni filluar t’i kultivoni këto fruta kërpudhore të ngrënshme, atëherë mund të prisni më shumë se 6 vjet përpara se të arrini të korrni tartufin tuaj të parë të shëndetshëm. Ato kërkojnë kushte shumë specifike dhe gjenden natyrshëm te pyjet ku netët janë të ftohta dhe ku toka (me një pH midis 7.5 dhe 8.3) është e pasur me lagështi, madje edhe në ditët e ngrohta të vitit.

Për më tepër, tartufët janë bimë sezonale, rriten në disa lloje kushtesh klimatike, dhe kërkojnë për të mbijetuar një pemë pritëse. Tartufët rriten për shkak të marrëdhënies simbiotike midis një kolonie kërpudhore dhe rrënjëve të pemëve si lisi, plepi, lajthia, pisha, shkoza, etj.

Kërpudhat marrin karbohidrate nga këto specie bimore dhe në këmbim u ofrojnë pemëve lëndë ushqyese dhe minerale të ndryshme (kalium, squfur, klorur etj.). Prandaj, tartufi gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në ruajtjen e shëndetit të bimëve dhe biodiversitetit në ekosistemin tonë.

Ekspertët thonë se për shkak të këtyre kushteve të veçanta që kërkohen për rritjen e tartufit, është gati e pamundur që të prodhohen këta zhardhokë të ngrënshëm në një mjedis laboratorik apo në një fermë të madhe. Madje edhe nëse arrihen të sigurohen të gjitha kushtet e favorshme që kërkohen për rritjen e tartufit në një pyll, nuk ka ende asnjë garanci se do të arrini të korrni diçka.

Prandaj nëse doni të gjeni tartuf, është më mirë të kërkoni në natyrë, diçka që nuk është një detyrë e lehtë. Sot për këtë kërkim përdoren qen të stërvitur enkas. Më parë janë përdorur derra, që cilësoheshin si gjuetarë të shkëlqyer të tartufit, sepse aroma e këtij fruti të rrallë përbëhet nga një kimikat i quajtur androsteron, që lëshohet edhe nga derrat meshkuj, prandaj ata mund ta nuhasin shumë lehtë.

Megjithatë, sot derrat nuk preferohen për këtë punë, pasi ata priren të hanë shpejt çdo tartuf të shtrenjtë që gjejnë. Kjo është arsyeja pse trajnohen qentë, pasi sapo ai dallon një vend që ka të ngjarë të përmbajë një të tillë, pronari i tij fillon ta gërmojë tokën me kujdes (me duar) për të shmangur çdo dëmtim të tartufit të freskët.

Më pas, ata duhet të bëjnë çmos për të ruajtur aromën e tartufit sa më gjatë të jetë e mundur. Një arsye tjetër pse tartufët janë kaq të shtrenjtë është sepse shumë shpejt e humbasin shijen dhe aromën e tyre, madje edhe prishen. Sapo një tartuf nxirret nga nëntoka ai nis menjëherë të degradojë, dhe kjo është arsyeja pse ata kanë një jetëgjatësi shumë të kufizuar. Për shembull, tartufi i zi zgjat një javë ose maksimumi dy javë, ndërsa tartufi i bardhë mbetet i përdorshëm vetëm për 4-5 ditë. Tartufët e mirë blihen nga restorantet e cilësisë së parë vetëm disa ditë apo orë pasi janë gjetur.

Edhe nëse ngrihen dhe ruhen në frigorifer do ta humbasin aromën e tyre të veçantë, e cila ndikon në fund te shija. Dhe tartufi vlerësohet për shijen dhe aromën e tij. Ato kanë një lloj shije prej dheu, shumë të shijshme, dhe mund t’i japin kompleksitet pothuajse çdo pjate ku përdoren.

Ndonjëherë ato krahasohen me një kombinim të hudhrës, kërpudhave, djathit dhe qepëve të karamelizuara. Tartufi mund të hidhet mbi makarona apo rizoto, ose pjata të tjera të ngjashme. Ato kombinohen shumë mirë me pjatat e shijshme, të rënda dhe të lehta.

Nëse doni të provoni të gjeni vetë tartuf, zonat më të mira janë në pyjet e Europës Mesdhetare, Amerikës së Veriut dhe Australisë. Sepse pëlqejnë pyjet e harlisur me reshje të bollshme dhe me temperatura të ulëta. Në vitin 1890, plantacionet e tartufit në Francë zinin 750 km2 dhe ky vend prodhonte 2000 ton tartuf në vit.

Ai shitej çdo javë në sasi të mëdha dhe ishte ushqim për klasën e mesme, dhe jo një luks si sot. Por që nga ajo kohë prodhimi ka rënë me deri 99 për qind. Pjesa më e madhe e njohurive në lidhje me kultivimin e tartufit, tokën dhe sezonalitetin humbën pasi njerëzit u zhvendosën nga zonat rurale në ato urbane.

Po ashtu shumë nga habitatet natyrore të pyjeve janë shkatërruar për kullotje. Sipas një raporti, tregu i tartufit pritet të kalojë shifrën e 6 miliardë dollarëve në 20 vitet e ardhshme. Me një prodhim vjetor prej 7.7 milionë ton, Kina kryeson listën e vendeve prodhuese të tartufit dhe kërpudhave.

Por lloji më i shtrenjtë dhe më i rrallë i tartufit vjen nga Italia dhe Franca. Tartufi i zi nga rajoni Périgord në Francë, dhe quhen shpesh diamantet e Périgord. Meqë tartufët renditen ndër artikujt ushqimorë natyralë më të shtrenjtë (disa tartufë të bardhë europianë vlerësohen në më shumë se 6000 dollarë për 1 kg), ato kanë tërhequr vëmendjen e mafias. Organizatat kriminale jo vetëm që kontrabandojnë kërpudha të ngrënshme, por janë përfshirë edhe në rrëmbimin e qenve që janë të trajnuar për të zbuluar tartufin.