Temporal
Arkitektura brutaliste ka si synim ta poshtërojë, konfuzojë, frikësojë dhe hutojë psikologjinë e njeriut
Shqipërisë së varfër, nga të gjitha të këqijat që ka, i mungonte edhe arkitektura brutaliste për ta bërë atë edhe më të shëmtuar, më të dhunshme dhe armiqësore për syrin dhe qënien njerëzore.
KUSH E SOLLI DHE CFARË I DUHET ARKITEKTURA BRUTALISTE SHQIPERISË?…
U bë shume kohë që reflektoj mbi cdo ndërtim apo projekt që bëhet, qoftë nga shteti qoftë nga privatët, në vendin tonë.
Gjithmonë shoh diҫka brutale në secilën prej tyre. Kushdo që sheh ndërtesat e reja në të gjithë vendin mund të vë re që të gjitha kanë disa elementë të përbashkët arkitekturore që i ndërlidh. Të gjitha kanë ose dritare të ngushta, shkallare të çuditshme, pjesë të dala dhe të futura, forma të ndryshme nga rrethore, tek kubiket, të lakuara, të mbivendosura ose të copëzuara, të holla poshtë e të mëdhaja lart, ballkone të cuditshme, të dala në formën e lojës tetris, etj, etj.
Këto më kishin bërë përshtypje gjithmonë dhe më jepnin një ndjesi negative por nuk dija se cfare emri ti vendosja.
U habita kur rastësisht lexova diku termin arkitekture brutaliste. Nuk e dija që ekzistonte një linjë e tillë. Të gjitha këto elementë që gjejmë në ndërtesat në Shqipëri, në botën e arkitekturës u njihkan si arkitektura brutaliste.
Dhe i shkon fiks ky emër. Sepse të gjitha ndërtesat e reja që kur filloji rilindja me janë dukur brutale.(Kushdo që nuk e beson dhe që nuk është i fushës mund të kërkoni online për arkitekturën brutaliste.) Këto ndërtesa nuk është se janë vetëm të shëmtuara por janë edhe armiqësore dhe “të dhunshme”. Shumë veta e lidhin brutalismin nga vlera dhe emocioni që tejçon me diktaturën.
Dhe realisht diktaturat kanë vërtetuar që janë të dhunshme dhe të shëmtuara për rracën njerëzore. Shumë zëra kritikë të saj gjykojnë që arkitektura brutaliste ka si synim ta poshtërojë, konfuzojë, frikësojë dhe hutojë psikologjinë e njeriut. E thënë ndryshe një vepër e djallit.Pse po i ndërtojmë ne në vitin 2022 kur bota i ndërtoi rreth viteve 1950 dhe u detyra ti prishë brenda 20-30 vitesh?
Si e lejuan ata që merren me artin, arkitekturën, me planifikimin urban, me psikoligjine apo me shumë profesione të tjera që janë të lidhur me jetën komunitare dhe mirëqënien shëqorëre, të mund të gjykojnë më qartë nëse Shqipërisë së varfër, nga të gjitha të këqijat që ka, i mungonte edhe arkitektura brutaliste për ta bërë atë edhe më të shëmtuar, më të dhunshme dhe armiqësore për syrin dhe qënien njerëzore.
Besoj fort që arkitekturën brutaliste e solli dikush dhe po bëhet për ta poshtëruar këtë vend. Për shëmbull, mendo që kanë arritur deri aty sa të bëjnë ndërtesë me fytyrën e Skënderbeut, komplet me elementë të arkitekturës së brutalizmit. E plot, e plot, kudo nëpër Shqipëri. E kjo nuk është vetëm kosto psikologjike e urbanistike, është një kosto marramendëse ekonomike kurdo që shoqëria do vendosa ta zhbëjë çmendurinë brutale që po lulëzon sot. Njëjtë si me bunkerët.
Dhe arkitekturën brutaliste nuk është se e sollën një grup arkitektësh e as studiosh të famshme dizenjuese. Panvarësisht se u emërohen X-it apo Y-it. Të gjitha strukturat e ndërtuara për rekreativitet, banim, institucione apo përdorime të tjera, private apo shtetore, dhe që kanë elementë të brutalismit në dukjen e tyre, unë besoj fort që kanë vetëm një emër dhe një zyrë nga ku ndikohen ose kamuflohen të gjitha. Ajo është Kryeministria jonë. Dhe nuk më vjen çudi pasi edhe sjelljen e ka brutale, edhe mendjen e ka brutale, edhe shpirtin e ka brutal. Dhe nuk ka shpejgim tjetër fakti që cdo ndërtesë në Shqipëri duket sikur është bërë nga e njëjta dorë.
Besoj fort se arsyeja pse shpërthyen lejet e ndërtimit në Shqipëri e sidomos në Tiranë është se që të marrësh leje ndërtimi duhet projektin ta shkarravisë dikush i rendësishëm me element të arkitekturës brutale.
Faktikisht është nga ato marrëveshjet që ka benefite për të dy palët. Për ndërtuesin është që fiton me lejen e ndërtimit dhe për atë që shkarravit brutalizmin e tij nëpër ndërtesa gëzon sepse do të lë gjurmët e veta pas vdekjes. Si cdo diktator, egoist dhe brutalist tjetër që beson që është superqënie njerëzore.
E keni vënë re që ka arritur deri atje sa të fuse duart e tij brutale edhe tek ndërtimet e tërmetit?! Të gjitha shtëpiat, shkollat dhe çerdhet e ndërtuara prej tërmetit janë me dritare të ngushta ose të cuditshme, ndërtesat në Fushë-Krujë janë totalisht në formë rrethore, si kazan apo cisterna uji, në Thumanë ka ndërtuar një tip panteoni me dritare të cuditshme e forma të cuditshme. Etj, etj.
Është cmenduri dhe brutale që Kryeministri i këtij vendi të eksperimentojë brutalizmin e mendjes së tij në të ardhmen e këtij vendi. Dikush duhet t’i thojë ndal brutalzimit i cili ka hyrë në cdo element të jetës së njerëzve të këtij vendi. Shqipëria nuk ka nevojë edhe për një arkitekturë brutale. Nuk ka nevojë për më shume brutalizëm.
