Faktet kryesore

• Numri i njerëzve me diabet u rrit nga 108 milion në 1980 në 422 milion në 2014. Prevalenca është rritur më shpejt në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme sesa në vendet me të ardhura të larta.
• Diabeti është një shkak kryesor i verbërisë, dështimit të veshkave, sulmeve të zemrës, goditjes në tru dhe amputimit të gjymtyrëve të poshtme.
• Midis vitit 2000 dhe 2016, kishte një rritje prej 5% të vdekshmërisë së parakohshme nga diabeti.
• Në 2019, rreth 1.5 milion vdekje u shkaktuan drejtpërdrejt nga diabeti. 2.2 milion vdekje të tjera i atribuohen glukozës së lartë të gjakut në 2012.
• Një dietë e shëndetshme, aktivitet i rregullt fizik, mbajtja e një peshe normale trupore dhe shmangia e përdorimit të duhanit janë mënyra për të parandaluar ose vonuar shfaqjen e diabetit të tipit 2.
• Diabeti mund të trajtohet dhe pasojat e tij të shmangen ose vonohen me dietë, aktivitet fizik, ilaçe dhe shqyrtim të rregullt dhe trajtim për ndërlikimet.

Diabeti është një sëmundje kronike që ndodh ose kur pankreasi nuk prodhon mjaftueshëm insulinë ose kur trupi nuk mund të përdorë në mënyrë efektive insulinën që prodhon. Insulina është një hormon që rregullon sheqerin në gjak. Hiperglicemia, ose sheqeri i rritur në gjak, është një efekt i zakonshëm i diabetit të pakontrolluar dhe me kalimin e kohës çon në dëmtime serioze të shumë prej sistemeve të trupit, veçanërisht të nervave dhe enëve të gjakut.

Në vitin 2014, 8.5% e të rriturve të moshës 18 vjeç e lart kishin diabet. Në 2019, diabeti ishte shkaku direkt i 1.5 milion vdekjeve. Për të paraqitur një pamje më të saktë të vdekjeve të shkaktuara nga diabeti, sidoqoftë, duhet të shtohen vdekjet për shkak të glukozës më të lartë në gjak se sa vlerat optimale përmes sëmundjeve kardiovaskulare, sëmundjeve kronike të veshkave dhe tuberkulozit. Në vitin 2012 (viti i të dhënave më të fundit në dispozicion), kishte edhe 2.2 milion vdekje të tjera për shkak të glukozës së lartë të gjakut.

Midis vitit 2000 dhe 2016, kishte një rritje prej 5% të vdekshmërisë së parakohshme nga diabeti. Në vendet me të ardhura të larta shkalla e vdekshmërisë së parakohshme për shkak të diabetit u ul nga 2000 në 2010 por më pas u rrit në 2010-2016. Në vendet me të ardhura më të ulëta, niveli i vdekshmërisë së parakohshme për shkak të diabetit u rrit në të dy periudhat.

Në të kundërt, probabiliteti i vdekjes nga ndonjë prej katër sëmundjeve kryesore (sëmundjet kardiovaskulare, kanceri, sëmundjet kronike të frymëmarrjes ose diabeti) midis moshave 30 dhe 70 vjeç u zvogëlua me 18% globalisht midis 2000 dhe 2016.

Diabeti i tipit 2

Diabeti i tipit 2 (i quajtur më parë jo i varur nga insulina) rezulton nga përdorimi joefikas i insulinës në trup. Shumica e njerëzve me diabet kanë diabet tip 2. Ky lloj diabeti është kryesisht rezultat i peshës së tepërt të trupit dhe pasivitetit fizik.Simptomat mund të jenë të ngjashme me ato të diabetit të tipit 1, por shpesh janë më pak të dukshme. Si rezultat, sëmundja mund të diagnostikohet disa vjet pas fillimit, pasi mund të kenë nisur komplikime.

Deri kohët e fundit, ky lloj diabeti ishte parë vetëm tek të rriturit, por tani po shfaqet gjithnjë e më shpesh tek fëmijët.

Diabeti i tipit 1

Diabeti i tipit 1 (i njohur më parë si i varur nga insulina) karakterizohet nga prodhimi i mangët i insulinës dhe kërkon administrim ditor të insulinës. Nuk dihen as shkaku i diabetit tip 1 dhe as mjetet për ta parandaluar atë. Simptomat përfshijnë sekretimin e tepërt të urinës (poliuria), etjen (polidipsia), urinë e vazhdueshme, humbjen e peshës, ndryshimet e shikimit dhe lodhjen. Këto simptoma mund të ndodhin papritmas.

Diabeti gestacional

Diabeti i shtatzënisë ndodh gjatë shtatzënisë. Gratë me diabet gestacional janë në një rrezik në rritje të komplikimeve gjatë shtatzënësisë dhe gjatë lindjes. Këto gra dhe ndoshta fëmijët e tyre gjithashtu janë në rrezik në rritje të diabetit të tipit 2 në të ardhmen.

Ndikimi në shëndet

Me kalimin e kohës, diabeti mund të dëmtojë zemrën, enët e gjakut, sytë, veshkat dhe nervat.Të rriturit me diabet kanë një rrezik të rritur dy ose trefish të sulmeve të zemrës dhe goditjeve në tru.

Kombinuar me rrjedhën e reduktuar të gjakut, neuropatia (dëmtimi nervor) në këmbë rrit mundësinë e ulcerave të këmbëve, infeksionit dhe nevojës eventuale për amputim të gjymtyrëve. Retinopatia diabetike është një shkak i rëndësishëm i verbërisë, dhe ndodh si rezultat i dëmtimit të akumuluar afatgjatë të enëve të vogla të gjakut në retinë. Diabeti është shkaku i 2.6% të verbërisë globale.

Diabeti është ndër shkaqet kryesore të dështimit të veshkave.

Parandalimi

Ndryshimi i stilit të jetesës është treguar të jetë e efektshme në parandalimin ose vonimin e shfaqjes së diabetit tip 2. Për të ndihmuar në parandalimin e diabetit të tipit 2 dhe ndërlikimet e tij, njerëzit duhet të:

• arrijnë dhe mbajnë një peshë të shëndetshme trupore;
• jini fizikisht aktiv – duke bërë të paktën 30 minuta aktivitet të rregullt, me intensitet të moderuar, në shumicën e ditëve. Kërkohet më shumë aktivitet për kontrollin e peshës;
• hani një dietë të shëndetshme, duke shmangur sheqerin dhe yndyrnat e ngopura; dhe
• shmangni përdorimin e duhanit – pirja e duhanit rrit rrezikun e diabetit dhe sëmundjeve kardiovaskulare.

Burimi: WHO