Makbethi, Uilliam Shekspir analize dhe koment

Ø      Subjekti

Në Makbethin e Shekspirit, një seri e forcave të punës kundër Makbethit eshte  të ketë sukses në provë për vrasje mbretit Duncan dhe marrja e fronit Skocez. Si pasojë dhe rezultat per të vrarë mbretin Dunkan, personaliteti Makbethi bëhet i ftohtë, martesa e tij është e ndarë, miqësitë e tij janë ndërprerë, dhe lidhja e tij për vendin e tij është i komprometuar. Vendimi i tij dhe veprimi për të kryer me paramendim vrasjen,  përkeqësohet çdo element të jetës së tij. 

Ai është kujtuar vazhdimisht per veprën e tij të tmerrshme me ndërgjegjen e tij ulëritës.Së pari, personaliteti dhe karakteri i Makbethit janë prekur rëndë nga vrasja e tij e poshtër. Në fillim të lojës, Makbethi posedon cilësi të caktuara kendshem që ilustrojnë atë si një luftëtar të drejtë, trim dhe fisnik. Këto cilësi shkaktojnë lexuesit të ketë mëshirë për Makbethin si ai zhytet në mëkat dhe korrupsionit. Siç Makbethi lufton veten e tij mbi vendimin për vrasjen e mbretit, ai është i gatshëm te luftoje edhe mbi dyshimet. 

Kjo është një shenjë se ai ka një ndërgjegje të formuar të arsyeshme dhe për këtë arsye ai do të dalë për të realizuar fajin e tij dhe ai do të jetë i përhumbur nga vendimi i tij për të vrarë. Deri në fund të shfaqjes, Makbethi ka humbur të gjitha këto cilësi të admirueshme dhe karakteri i tij bëhet i ftohtë, i babëzitur, mashtrues, dhe vrasës. Pas vrasjes se Dunkanit, Makbethi bëhet tiran i uritur per pushtet i cili është gati të shkojë në çdo masë, madje edhe për vrasje, për të siguruar pozitën e tij dhe fsheh krimet e tij. 

Ky transformim i personalitetit te Makbethit i ndihmon për të ilustruar se si ai është një hero tragjik. Gjithashtu, Makbethi ngadalë humbet gjendjen normale të tij pas vrasjes së Duncanit, duke vënë një flutur në personalitetin e tij.

Tjetra, martesa te Makbethit për zonjën Makbeth është ndikuar nga vrasja e tij. Shumë gjëra ndryshojnë gjatë dhe pas mbretvrasjes. Para, Makbethi dhe gruaja e tij janë të dy shumë të gjallë dhe të kenë një marrëdhënie të qëndrueshme. Siç te Makbethit kalon nëpër procesin e vendosjes së Mbretit, Zonja Makbeth është një forcë e tundim dhe e keqe për Makbethin. Kjo vrasje e mbretit ndan ata larg si dhe lëvizëse si Makbethit dhe gruan e tij për të humbur mendjet e tyre dhe në fund të fundit për vdekjen e tyre. Zonja Makbeth në mënyrë aktive promovon dhe merr pjesë në vrasjen e cila peshon rëndë në ndërgjegjen e saj. 

Ajo gjithashtu është e tronditur nga veprimet e saj. Marrëdhënia e tyre bëhet e mbushur me sekretet që ata duhet të mbajnë nga të gjitha.Martesa është i mbushur me faj dhe peshuar me mëkatin. Zonja Makbeth në fund vdes nga presion mendor për vrasje qe kishin kryer me Makbethin. Gjithashtu, Makbeth në fund vdes në duart e Makdafit  si pasoje e  vrasjes së tij.Një mënyrë tjetër në të cilën vrasja e Duncanit gërryen jetën Makbethit është në miqësi të tij. Makbethi mbante miqësi të shumtë para vrasjes së tij të Duncanit. 

Me vrasjen Duncan dhe rrezimi nga froni, ai aty shkëputë të gjitha lidhjet që ai kishte para vrasjes se tij. Disa shembuj të kësaj janë që në mënyrë për të siguruar fronin e tij dhe fsheh krimin e tij, Makbeth vret mikun e tij të mëparshme dhe shoqërues Bankon. Gjithashtu, lidhja e parë që ai shkatërron është që me mbretin Dunkan, i cili ishte gjithashtu mik i tij dhe mbajti Makbethin në nderim të lartë dhe nder. Edhe pse ndoshta nuk është një mik i ngushtë, por megjithatë një shok dhe një fisnik shoku, Makdafi është i detyruar për të bërë drejtësi dhe të vrasë Makbethin në betejë dhe t’ia kthejë kombit te tij lidershipin të ligjshëm. Makbeth arrin në shkatërrimin e cdo miqësie të tij duke vrarë mbretin Duncanit.Së fundi, marrëdhënia e Makbethit për vendin e tij është ndikuar negativisht nga mbretvrasjes tij. Makbethin është një karakter i respektuar dhe një fisnik, i cili mban një sasi mjaft të konsiderueshme të energjisë ashtu siç është dhe mbahet në favor të lartë nga ana e mbretit Dunkan para vrasjes. Vrasjet Makbeth-Mbreti, megjithatë, dhe ai uzurpon nga froni dhe  trashëgimtarët e ligjshëm janë të detyruar të ikin. 

Makbethi vendos rregulla Scotland me një sundimit tiranik dhe despotike,duke tjetersuar veten nga bashkatdhetarët e tij. Bashkatdhetarët e tij fillojnë të dyshojnë tek Makbethi dhe të kuptojë se ai e kishte vrarë mbretin, ata i kthehen kundër tij dhe të formojnë një kryengritje, ende të përkeqësimin marrëdhëniet e tij me vendin e tij. Një tjetër mënyrë që respekti dhe besimi e njerëzve të rënies së tij janë të ekspozuara nga fakti se ushtria e tij është e gatshme për të luftuar kundër rebelimit dhe shpejt të dorëzohet dhe kthehet edhe në Makbethin veten.Vrasja gjak të ftohtë e mbretit Dunkan ka pasoja shume të rënda që kontribuojnë në përfundimin tragjik të tek Makbethi. Çdo aspekt i jetës te Makbethit u ndikohen negativisht nga vendimi i tij dhe veprimit të vrisnin mbretin.

Ø     Didaskalit

Didaskalite jane fjalet e autorit ne kllapa te cilat tregojne per veprimet  e tyre, mimiken, vendin ku ndodhen etj. Didaskalit ne kete tragjedi nuk jane te shumta, jane te pakta dhe sistematike. Keto perdoren per te treguar veprimet e aktoreve.

Ø     Dialogu & Monologu

Dialogu eshte njesia ndertimore e nje teksti dramatik. E gjithe ngjarja qe zhvillohet ne nje tekst dramatik eshte i ndertuar mbi dialogun dhe monologun.Dialogu eshte shume i pranishem, pergjithesisht dialogu midis Zonjes. Makbeth dhe vete Makbethit para , gjate dhe pas vrasjes se mbretit Dunkan. Ne  pjese kemi dhe monolog te Makbethit, i cili ne nje fare menyre ka frike qe te vras mbretin… dhe shpesh here flet me vete. E gjithe  tragjedia zhvillohet ne Skoktland (Sot Skocia).  Ne fillim ne keshtjellen e Mbretit Dunkan, dhe me pas e gjithe ngjarja tranfserohet ne keshtjellen e vete Makbethit ne te cilen kryhet dhe vrasja e mbretit.
Ø     Peronazhet:

Makbethi
Ne dëgjojmë së pari Makbethin në llogarinë e kapitenit të plagosur e trim tij betejës, përshtypja jonë fillestar është një luftëtar trim dhe i aftë. Kjo perspektivë është e komplikuar, megjithatë, pasi ne shohim Makbethin duke bashkëvepruar me tre shtrigat. Ne e kuptojmë që guximi tij fizik është i bashkuar nga një ambicie të konsumimit dhe një tendencë te tij vetë-dyshimi-e parashikim se ai do të jetë mbreti i sjell atij gëzim, por ai gjithashtu krijon trazira të brendshme. Këto tri atribute-trimëri, ambicja, dhe vetë-dyshim-Lufta për zotërim e Makbethit gjatë gjithë shfaqjes. Shakespeare Makbethin e përdor për të treguar efekte të tmerrshme që ambicia dhe faji mund të ketë për një njeri që i mungon forca e karakterit. Makbethii, luftëtar i madh edhe pse ai është, është e ndikuar keq per pasojat psiqike të krimit. Para se të vrasjes se Dunkanit, Makbethit është rrënuar me merak dhe gati te anulloj krimin. Ai merr mbeshtetje te fortë nga Zonja Makbethme qëllimin për të shtyrë atë në vrasjes se tij. Pas vrasjes, megjithatë, personaliteti i saj i fuqishëm fillon të shpërbëhet, duke lënë Makbethit gjithnjë vetëm. Ai luhatet midis përshtatjes të veprimit me ethe, në të cilën ai komplote një seri e vrasjesh për të siguruar fronin e tij, dhe momentet e fajit të tmerrshme (si, kur fantazmë Bankon duket) dhe pesimizmi absolut (pas vdekjes së gruas së tij, kur ai duket të dorëzohej në dëshpërim) . Këto reflektojnë luhatjet e tensionit tragjike brenda Makbethit: ai është njëkohësisht shumë ambicioz për të lejuar ndërgjegjjen tij për të ndaluar atë prej vrasjes në rrugën e tij në fillim dhe tepër i ndërgjegjshëm të jetë i lumtur me veten e tij si vrasës.      Zonja Makbethit
 Zonja Makbethit është një nga personazhet femra më të famshëm dhe të frikshme te Shekspirit. Ajo  tashmë është komplot i vrasjes se mbretit Dunkan, dhe ajo është më e fortë, e pamëshirshme, dhe më ambicioz se burri i saj. Ajo duket plotësisht i vetëdijshëm për këtë dhe e di se ajo do të duhet të shtyjë Makbethit në kryerjen e vrasjes. Në një moment, ajo dëshiron që ajo të mos ishte një grua në mënyrë që ajo mund të bëjë atë veten. Kjo temë i marrëdhënies mes gjinisë dhe fuqisë është çelësi për karakterin e zonjes Makbeth : burri i saj nënkupton se ajo është një shpirt mashkullor qe banon ne trupin e femrës, e cila duket se për të lidhur mashkulloritetin në ambicie dhe dhunës. Shekspiri, megjithatë, duket sikur për të përdorur atë, dhe shtrigat, për të goditur idenë se Makbethi “temperament i patrembur do përbërje / Asgjë, por meshkuj” Këto gra dinake përdorin metodat e femrave për arritjen e pushtetit që është, manipulimi-për të përkrahur ambiciet e tyre gjoja meshkuj. Femrat, qe luajne nënkupton, mund të jetë aq ambicioz dhe mizor si burrat, ende pengesa sociale u mohojne atyre mjetet për të ndjekur këto ambicie të tyre.      Tre Shtrigat
Gjatë gjithë pjeses, edhe shtrigat-të referuara si “motrat të pazakontë” nga shumë personazhe-fshihen si mendime të errëta dhe tundimit pandërgjegjshme për të ndaj te keqes. Pjesërisht, ato shkaktojnë dëm qe buron nga fuqitë e tyre mbinatyrore, por kryesisht kjo është rezultat i të kuptuarit e tyre të dobësive të tyre specifike bashkëbiseduesit shtesa që ata luajnë me ambicie e Makbethit.

      Mbreti Duncan – Mbreti i mirë i Skocisë cilit i Makbethi, në ambicien e tij për kurorën, e vret. Duncan është modeli i një sundimtari virtuoz, mirëdashës, dhe largpamës. Vdekja e tij simbolizon shkatërrimin e një urdhri në Skoci që mund të rivendosur vetëm kur gjaku i tij Duncan, në personalitetin e Malkolmit, te marre fronin.

      Macduff – Një njeri fisnik skocez armiqësor në mbretërimin Makbethi-së nga fillimi. Ai përfundimisht bëhet një udhëheqës i kryqëzatë për te mundur Makbethin. Misioni i kryqëzatë është për të vendosur mbretit e ligjshëm, Malkolin  në fron, por Makdafi gjithashtu dëshiron hakmarrjen për vrasjen e gruas dhe femijeve te tij nga Makbethi.

      Malkolm – biri i Dunkanit , të cilit rivendosja në fron sinjalizon kthimin e Skocisë për të udhehequr pas mbretërimit të Makbethit së terrorit. Malkolm bëhet një sfidë serioze për Makbethi me ndihmën Makdafit (dhe mbështetjen e Anglisë). Para kësaj, ai duket i dobët dhe i paqartë nga fuqite e tij, si kur ai dhe Donalbain largohet nga skocia pas vrasjes së babait të tyre.

      Bankua- Trim,pergjithesisht fisnik fëmijët e të cilit, sipas profecisë së shtrigave, do të trashëgojnë fronin skocez. Ashtu si Makbethit, Bankua  mendon te mendimet ambicioze, por ai nuk përkthehet ato mendime në veprim. Në një kuptim, karakteri Banquo të qëndron si një qortim ndaj Makbethit, pasi ai përfaqëson rrugën e Makbethit nuk zgjodhi për të marrë: një rrugë në të cilën ambicja nuk duhet të çojnë në tradhëti dhe vrasje. Në mënyrë të përshtatshme, atëherë, ajo është fantazmë-dhe Bankua nuk u be bashkeautor i vrasjes se mbretit Dukan. Përveç kësaj për personifikuar fajin Makbethittë për vrasjen e Banquo, fantazmë gjithashtu kujton Makbethit se ai nuk imiton reagimin e e tij ndaj profecisë së shtrigave.

      Fleanci – Djali Bankuas, i cili i mbijeton përpjekjeve Makbethit  për ta vrarë. Në fund të shfaqjes, vendndodhja Fleance janë të panjohura. Me sa duket, ai mund të vijë në rregull ne Skoci, profeci e shtrigave që bijtë e tij do të ulet në fronin skocez.

      Lenoksi – Një njeri fisnik skocez.
      Rossi – Një njeri fisnik skocez.      Vrasësit – Një grup vrasesish te punesuar nga Makbethit për vrasje Bankos, të Fleancit (të cilin ata dështojnë për të vrarë), dhe gruan e Makdafit dhe fëmijët.

Portieri – rojë te porta i dehur i kështjellës të Makbethit.

Zonja Makdafit – bashkëshortja Makdafit .Skena në kështjellën e saj ofron vështrim tonë vetëm e një fushë të brendshëm tjetër se ajo e Makbethit dhe Zonja Makbeth. Ajo dhe shtëpia e saj shërbejnë si kontrast me Zonja Makbethit dhe botës skëterre .

      Donalbain – Djali Duncan dhe vëllai i vogël i Malkolm-së.Ø  Personazhe te tjere:  Mentethi, Angusi, Kethnesi, Sivardi, Setoni, I biri i Makdafit, nje doktor Anglez, nje doktor Skocez, nje  Reshtar, nje Plak, Hekata.

Ø   Gjuha dhe stili

Gjuha eshte e stilit tragjedik. Kohet e foljeve me shume jane ne kohen e tashme, por kemi raste edhe te perdorimit te foljeve ne kohen e kryer te thjesht dhe ne te ardhmen. Fjalet jane te drejtperdrejta dhe pa nenkuptime, sepse fjalit merren ne kuptimin e pare te tyre. Ato jane te zgjedhura dhe me nje retorike te larte.

Ø   Tema & Mesazhi

Ne vepren e shquar te W.Shakespeare “Makbethi”, ne fakt nuk mund te vecohet nje mesazh qe i cili te permbledh te gjithe vepren. Ketu dalin disa te tille per shembull : “Asnjehere mos u beso profetsive te cilat mendojne se parashikojne fatin, ai vjen vete pavarsisht nga ajo qe ju beni”, ose kjo: “Duke pasur shume ambicie mund te humbasim kursin e veprimit” etj…Por si ne cdo tekst tjeter dramatik, ketu mesazhi nuk eshte i mbyllur por eshte i hapur pre reflektime dhe debate nga lexuesit.            

Une mendoj se Ambicia per te arritur dicka qe eshte me “lart” nesh dhe qe shpesh here here eshte e pamundur, ben qe ne te dalim nga vetvetja dhe te kontrollohemi nga dikush tjeter, duke u vendosur nje hap para fatit.