Nga Sean Lang “History Extra”

Fjalët kanë fuqinë që ta ndryshojnë rrjedhën e historisë. Ato mund të forcojnë vendosmërinë e një kombi apo populli të tërë, të ngjallin idealet e një lëvizjeje apo të provokojnë zemërim edhe shumë kohë pasi janë thënë. Ja cilat janë citatet më me ndikim të shekullit të XX-të.

“E vetmja gjë nga e cila duhet të kemi frikë, është vetë frika!” (Frenklin D.Ruzvelt, 1933)

Shtetet e Bashkuara u dërrmuan nga Depresioni i Madh, një kolaps ekonomik i pa precedentë që e shkatërroi imazhin global të Amerikës si vend i mundësive, dhe zhyti në varfëri ekstreme miliona amerikanë. Guvernatori i Nju Jorkut, Frenklin Delano Ruzvelt, garoi dhe u zgjodh president me premtimin e një programi masiv të rimëkëmbjes, të quajtur “New Deal”.

Por ai e dinte se nuk mund të bënte asgjë, në rast se populli amerikan nuk rifitonte besimin tek vetja. Ndaj, në fjalimin e tij përurues më 4 mars 1933, Ruzvelt u tha amerikanëve se ata se nuk duhej të kishin frikë nga asgjë tjetër përveç vetë frikës. “New Deal” (Marrëveshja e Re) zgjati gjatë viteve 1930, derisa Lufta e Dytë Botërore e çoi vendin drejt punësimit të plotë. Ruzvelt u zgjodh në mënyrë të papredecentë 4 herë president i SHBA-së.

“Ne kurrë nuk do të dorëzohemi!” (Uinston Çërçill, 1940)

Deri në qershorin e vitit 1940, dukej se Adolf Hitleri e kishte fituar luftën e tij. Ai kishte pushtuar Poloninë; realizoi një sulm shkatërrues ndaj Danimarkës dhe Norvegjisë. Ndërkohë sulmoi dhe pushtoi në Evropën Perëndimore Holandën, Belgjikën dhe Francën.

Për çdo vëzhgues të paanshëm, ishte e qartë se Britania nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të kërkonte një marrëveshje për paqe me Gjermaninë naziste. Por kryeministri i ri i vendit Çërçill, vendosi t`i injorojë ata që e nxitën t’i shtrinte Hitlerit dorën e pajtimit.

Gjatë një fjalimi elektrizues në Dhomën e Komuneve më 4 qershor 1940, i transmetuar më vonë në BBC, ai deklaroi se Britania do të luftonte dhe nuk do të dorëzohej asnjëherë.“Ne do ta mbrojmë me çfarëdo lloj kostoje ishullin tonë!”. Qëndrimi i tij shpëtoi jo vetëm Britaninë, por të gjithë botën nga pushtimi nazist.

“Bomba bërthamore, është një tigër prej letre!” (Mao Ce Dun, 1946)

Hedhja e bombave bërthamore në Hiroshima dhe Nagasaki në vitin 1945,ndryshoi përgjithmonë botën. Udhëheqësit kishin qenë gjithnjë në gjendje që t’i fusnin në luftë popujt e tyre. Por tani ata mund të fshinin nga harta qytete madje edhe vendetë tëra me një urdhër të vetëm.

Ndërsa SHBA ishte në fillim vendi i vetëm me armë bërthamore, Bashkimi Sovjetik u bë pak vite më vonë falë spiunëve komunistë në Perëndim, që ia dhanë Moskës sekretet e kësaj arme. Në një intervistë dhënë gazetares amerikane Ana Strong në vitin 1946, kreu i Partisë Komuniste Kineze, Mao Ce Dun, e përshkroi bombën atomike si një “tigër prej letre”, pra si diçka që duket më e rrezikshme se sa është në të vërtetë.

Me këtë deklaratë Mao nënkuptonte se të gjitha qeveritë vareshin nga mbështetja epopullit, dhe këta të fundit nuk do të jepnin asnjëherë pëlqimin për përdorimin e armëve bërthamore. Por më vonë fraza u interpelua në një mënyrë tjetër:që asnjë qeveri nuk do të guxonte të përdorte armë të tilla nga frika se mos provokonte një përgjigje nga ana tjetër.

Kjo ishte ideja prapa doktrinës së “shkatërrimit të sigurt reciprok” gjatë Luftës së Ftohtë, kur fuqia dhe numri i armëve bërthamore u rrit ndjeshëm. Edhe atëherë, bota iu afrua në më shumë se një rast katastrofës bërthamore.

“Unë jam më i miri!”(Kasius Klej ose Muhamed Ali, 1963)

Muhamed Ali, ka qenë gjithmonë shumë më tepër sesa një boksier. Ai ishte një shembull për të rinjtë zezakë në të gjithë botën dhe një personazh i famshëm ndërkombëtar, duke përzier triumfet e tij sportive me sharmin dhe zgjuarsinë e madhe. Në vitin 1963, pak para se të njoftonte konvertimin e tij në besimin Islam dhe emrin e tij të ri, ai publikoi recitimin e një poezie me titull “Unë jam më i miri nga të gjithë”.

Gjithsesi ai e vuri reputacionin dhe karrierën e tij në rrezik, dhe madje rrezikoi burgun, kur refuzoi të shërbente në ushtrinë amerikane në vitin 1967, në kulmin e Luftës së Vietnamit. Rasti i tij shkoi në Gjykatën e Lartë dhe Ali u bë simbol i kundërshtimit në rritje të Amerikës ndaj luftës, dhe një figurë e lëvizjes për të drejtat civile.

“Unë kam një ëndërr”(Dr.Martin Luter King Jr, 1963)

Fjalimi i famshëm i Luter King u mbajt para Memorialit Linkoln në Uashington. Luter King, që ishte bërë i njohur duke udhëhequr protestat kundër ndarjes racore, po fliste në një tubim të madh të të drejtave civile. Në fjalën e tij ai kërkoi punë dhe trajtim të drejtë për zezakët e  Amerikës.

Por fjalimi i tij pati një jehonë shumë më të madhe sesa tek 250.000 njerëz që e dëgjuan në shesh atë ditë. Fjalimi i 28 gushtit 1963, u bë një moment përcaktues jo vetëm i lëvizjes për të drejtat civile, por i gjithë historisë së Amerikës.

“Gjithçka që të duhet është dashuria” (The Beatles, 1967)

Grupi muzikor britanik ishte në kulmin e famës dhe ndikimit të tij. Muzika pop ishte shndërruar në stilin e jetesës së shumë të rinjve. Në vitin 1967, grupi publikoi një këngë të re “All You Need is Love”, si pjesë e lidhjes së parë të drejtpërdrejtë televizive globale të quajtur “Bota jonë”, e cila u ndoq nga një audiencë prej afro 400 milionë njerëzish.

Kënga ishte shkruar qëllimisht me një tekst të thjeshtë që përsëritet, për të tërhequr shikuesit ndërkombëtarë, dhe përcjellë mesazhin se jeta ka nevojë për shumë më tepër dashuri.

“Ky është një hap i vogël për një njeri, por një hap gjigant për njerëzimin” (Neil Armstrong, 1969)

Kjo është ajo që donte të thoshte Armstrong kur doli nga moduli hënor në sipërfaqen e Hënës më 20 korrik 1969. Eksplorimi i hapësirës, kishte ngacmuar imagjinatën e njerëzve në mbarë botën që nga moment kur sateliti sovjetik Sputnik u lëshua në hapësirë në vitin 1957. Teknologjia hapësinore solli botën e satelitëve, në fillim me telekomunikacionin dhe më vonë gjithçka tjetër, nga televizioni tek meteorologjia, dhe menaxhimi i trafikut.

“Ekzistojnë vetëm individët, nuk ka gjë të tillë si shoqëria”(Margaret Theçër, 1987)

Qeveria konservatore e Margaret Theçër, gruas së parë kryeministre të Britanisë, nisi një revolucion. Qëllimi i saj i menjëhershëm ishte zgjidhja e problemeve ekonomike, në të cilat ishte zhytur vendi në vitet 1970. Ajo e bëri duke promovuar një filozofi të re të bazuar në sipërmarrjen e lirë dhe heqjen e kontrollit shtetëror.

Në një intervistë për revistën “Women Own”, Theçër theksoi besimin e saj se tek e fundit, nuk i takon qeverisë të zgjidhin problemet e njerëzve; se janë individët dhe familjet ato që duhet të kujdesen për veten dhe fqinjët e tyre. Në këtë kuptim, ajo tha “shoqëria është diçka që nuk ekziston”. Kjo deklaratë provokoi një mori debatesh. Përkrahësit e duartrokitën vënien e theksit tek individët, ndërsa kundërshtarët denoncuan atë që ata e panë, si një qëndrim armiqësor ndaj shtetit të mirëqenies sociale.

“Të drejtat e njeriut janë të drejtat e grave, dhe të drejtat e grave janë të drejtat e njeriut” (Hilari Klinton, 1995)

Lëvizja feministe kishte përdorur një version më të shkurtër të kësaj fraze që nga vitet 1980, por ajo u bë shumë më popullore kur Hilari Klinton, Zonja e Parë si gruaja e presidentit të SHBA-së Bill Klinton, foli në një Konferencë Botërore të Kombeve të Bashkuara për Gratë në Pekin, në vitin 1995.

Për sa kohë që të drejtat e grave vazhdonin të konsideroheshin si një kategori më vete, dukej sikur gratë nuk do të pranoheshin kurrë si të barabarta. Prandaj edhe deklarata e 26 viteve më parë ishte shumë e rëndësishme.