Për kundërshtarët e tij nuk ka asnjë dyshim. Edi Rama është diktator. Për përkrahësit e tij është ndryshe. Pavarësisht se bërtet më shumë se kritikët në studio televizive, pavarësisht se zgjedh të shohë nga poshtë plagën e mesme të gazetarit që nga lart i ul poshtë pantallonat apo pavarësisht se ndjek me sy të shqyer nga habia teatrale gishtin me akuzë që i tund vendosmërisht mbretëresha e kronikës së zezë; pavarësisht se flet për Bethovenin te Fevziu dhe nuk lë piano pa thyer dhe pavarësisht se i ofron biberon dhe jo debat kundërshtarit të tij, pavarësisht se e ka kthyer në ligj vullnetin e tij, pra, pavarësisht të gjitha këtyre, njerëzit e tij e quajnë lider të fortë.
Dy skajet jo fort të largëta mes të qenit diktator dhe autoritar mund të ndriçohen më shumë nëse hidhet dritë mbi mënyrën se si Edi Rama nisi karrierën politike, si erdhi në pushtet dhe si e vazhdoi rrugën e tij drejt pushtetit. Varësisht zgjidhjes së kësaj dileme, diktator si fatkeqësi, apo autoritar si rrjedhojë, mund të llogariten hapat për ta përmbysur kundërshtarët në 25 prill apo për ta lartësuar përkrahësit e tij në të njëjtën ditë. Që në krye të herës, kur fjala mori lirinë e fjalës, ai ishte një nga mjeshtrit e rrallë të përdorimit të gjuhës në publik.
Uzurpoi vëmendjen e publikut të mësuar deri atëherë me gjuhën e drunjtë të komunistëve të rrjedhur nga mosha dhe që kishte nisur të gëlltiste gjuhën me gjemba urrejtjeje të të rinjve që po vinin.
Rama e përdori pushtetin e fjalës për të arritur në pushtetin e politikës në Shqipëri, një pushtet që rast pas rasti, ka magjinë e padiskutueshme për ta bërë orator edhe një memec fatkeq. Ministria e Kulturës që i dha Fatos Nanoja ishte shumë pak për ambicien e tij. Në të njëjtën zyrë ai priti dhe përcolli dy kryeministrat e tjerë socialistë, Majkon e Metën.
Për Majkon u thoshte me tallje miqve se e kishte mik të ngushtë, kurse Meta i bëri atë që seriozisht asnjë mik i ngushtë nuk do të ishte në gjendje ta bënte për tjetrin. Meta ishte shkëndija e duhur për ta ngjitur në qiellin e duhur Ramën si fishekzjarrin më shkëlqyes të socialistëve, gjithmonë të aftë të mbyteshin në një pikë ujë dhe të pandërgjegjshëm për pushtetin absolut që u jepte jo vetë pushteti që kishin, por numrat që i kishin sjellë në pushtet dhe alternativa arkaike që kishin mundur me zgjedhje e kallashnikovë.
Në atë kohë Rama e përbuzte turmën e disiplinuar socialiste, e cila, nga ana e saj, e quante atë të ardhur, të huaj dhe e shihte si emigrant të përkohshëm në shtëpinë e saj, por ai shpejt mësoi si ta përdorë atë.
Portofoli i ministrit ishte vetëm trampolina që e çoi në krye të kryeqytetit kaotik shqiptar që po dilte nga vitet ‘90 i futur në kaos total. Duheshin fare pak gjëra normale për t’u dukur ndryshe nga të tjerët. Edi Rama, në diferencë me të tjerët, ishte më i qartë dhe dinte ku do të shkonte.
Pak nga parku Rinia me kioska, pak me fasadat dhe zgjerimin e disa akseve rrugore në Tiranë, ai kishte kuptuar më mirë se kushdo tjetër se forma, ngjyrat dhe shkëlqimi, njëlloj si indianëve të dikurshëm pasqyrat, u pëlqenin shqiptarëve më shumë se vetë përmbajtja.
Slogani për kthimin në identitet, nuk rrekej të harronte se sa e shëmtuar ishte Tirana nën grinë e shpëlarë të komunizmit, por sa të tmerrshëm e kishte bërë qytetin anarkia e viteve të para të demokracisë.
Atëherë askush nuk e kishte idenë për ligje urbanistike dhe për nevojën e një qyteti për t’u zgjeruar që po kafshohej barbarisht dhe po rrethohej edhe më barbarisht që nga periferia e Kamzës, te këmbët e Dajtit, në kodrat e Farkës, në fushën e Yrshekut, Kasharit e kudo gjetkë.
Madje, edhe brenda vetë Tiranës, e cila periferinë e dikurshme, me ritmet e rritjes po e kthente në pothuaj qendër. Ishte fare e lehtë që Rama të bënte diferencën me zyrtarët e fjetur shqiptarë dhe me një pjesë të madhe të ministrave që asokohe, si në të gjitha kohët në vijim, i ngjanin njëri-tjetrit si teshtima teshtimës.
Në bashki Rama zbuloi në praktikë se që të quheshe i rëndësishëm në Tiranë varej nga ajo që kishe në dorë dhe jo nga çfarë dije me kokë. Në ishullin e tij pranë Xhamisë së Ethem Beut, ai ngriti paralelisht strukturat më moderne të drejtimit me njerëz që e trajtonin si idhull oriental.
Ai u rrit paralelisht me ta, duke qenë, gjithashtu, i qartë se vetëm pushteti qendror të lë në dorë hallkën e parë të të gjitha interesave që kishin nisur të shtonin zerot pas. Mbas një duzine me vite në krye të Tiranës, grabitjen e dashurisë për bashkinë e Tiranës Rama e përjetoi si një humbje fatale, por pikërisht ky ishte gabimi fatal i Sali Berishës: duke i hequr fitoren Ramës, ai projektoi humbjen e tij vetjake.
Duke i dhuruar Bashës një prikë të pamerituar, Berisha la peng pushtetin e tij. Pa atë gur që i rëndonte zemrën si të gjitha dashurive që nuk u jepet fund në kohën e duhur, Rama u përqendrua në luftën për pushtetin në të gjithë Shqipërinë.
Dhe në 2013-n, mbasi kishte provuar gjithë sagën e 2009-s e në vijim, bojkotin, protestat, urinë në bulevard, ai kuptoi se e majta mund të vinte në pushtet me dy mënyra të thjeshta: duke u sjellë normalisht dhe duke u bashkuar.
Bashkë me Ilir Metën ai u konfirmua në zyrën e kryeministrit dhe dukej se vetëm marrëzia mund ta ndante dashurinë e rigjetur mes dy njerëzve që kishin pasur trajektore të ndryshme në jetë, por të takuar shumë shpesh si miq në krah dhe si armiq përballë.
Dy burrat që kontrollonin gjithçka në Shqipëri ishin në stinët e para të pushtetit si mishërim i aksiomës fatale që urrejtjet e thella shpesh kthehen në dashuri pa arsye. Si në rastin e pengut me pengmarrësin,
Por në rastin e tyre, ata ishin njëkohësisht pengje dhe pengmarrës të njëri-tjetrit. Pa kuptuar as njëri dhe as tjetri se me pushtet të ndarë me njëri-tjetrin kishin pushtet me të fortë përballë kundërshtarëve të tyre.

Atëherë, kur dukej se do të kishin një udhë të gjatë e paralele në pushtet, pa mbyllur vitin e parë në paqe, u krisën egër me njëri-tjetrin për të nisur një ndeshje nervash, me ulje-ngritje, me cikël betejash të vazhdueshme dhe paqe të përkohshme, e cila ishte, në fakt, prologu i betejës më të egër dhe më të zgjatur mes tyre.
Njëlloj si në mallkimin e hershëm që i sheh shqiptarët si armiqtë më të egër të shqiptarëve, vetëm socialistët ishin të aftë të mundnin socialistët në një vend me mazhorancë natyrale të majtë.
Kryetari i PD-së ishte absolutisht i vetmi njeri i aftë në Tiranë që mund të bënte të pamundurën, për të humbur në zgjedhjet e 2017-s. Me gjysmën e ministrive në dispozicion, me disa nga institucionet më të rëndësishme të vendit nën PD-në, me gati gjysmën e bashkive blu dhe me përçarjen e egër mes së majtës, ai humbi edhe më thellë sesa kishte bërë Sali Berisha përballë unifikimit të së majtës katër vite më herët.
Dhe si të mos mjaftonte ajo, me teknologjinë e shpëlarjes së asaj gjësë me atë gjënë, gjithë vjeshtën e 2017-s dhe më tej e kaloi në një seri betejash “fake”, me synimet e gabuara dhe njerëzit e gabuar, që duke dashur të vriste Edi Ramën, e bënte më të fortë. Deri në aktin final të marrëzisë kur dogji mandatet dhe bojkotoi zgjedhjet për pushtetin lokal.
Duke i lënë vetes vetëm pushtetin për listat e mundshme të deputetëve në 2021-shin dhe firmën për listën e makinave që mund të parkohen në oborrin e PD-së. I dyzuar dhe i pavendosur, i pabesueshëm edhe kur shumë shpesh ka shumë të drejtë, Basha hyn verbërisht në betejat që ia zgjedh Rama dhe me armët që vetë Edi ia imponon.
Njëlloj si ato vajzat që kanë provuar shtatzëninë me njeriun e gabuar, ai i shmanget edhe përqafimit politik me njerëzit e duhur, nga frika se mos e pëson sërish.
Në epilog të 2020-ës Edi Rama është përballë murit që deri më tani askush nuk e ka kaluar në Shqipëri: mandatin e tij të tretë. Dy mandate e kanë lodhur dhe dy mandata fatale, si tërmeti dhe pandemia që pothuaj e gjunjëzuan vendin, i kanë dhënë shumë peshë shpinës së tij me hernie pushteti.
Sheh me dëshpërim majtas dhe djathtas vetes dhe gjen vetëm njerëz që i binden si dikur idhujtarët e tij rioshë në bashki. Ata ndodhen aty thelbësisht vetëm për shkak të tij dhe që po për shkak të tij e kanë ambicien shumë më të madhe sesa mundësitë e tyre.
Të mësuar të marrin pa dhënë, të fitojnë duke iu shmangur betejave, të mësuar t’i përulen eprorit për të kërkuar më pas vetëm vartës të përulur, ata janë inercia me mandate politike që i ngatërrohen Ramës nëpër këmbë, pa kuptuar se politika është art që e luan talenti dhe jo prokurim i drejtpërdrejtë që e firmos dikush.
Deri në prillin e fushatës së ardhshme mund të ndodhë gjithçka. Por paradhënia është thënë, kartat janë shkartisur dhe letrat nën mëngë po nisin të dalin jashtë. Rama po i tërheq të gjithë edhe një herë në një ndeshje personale. Ku do të diskutohet për gjithçka dhe asgjë.
Do të jetë betejë me batuta me kundërshtarë që më shumë se kokën e tij, do të hanë kokën e njëri-tjetrit. Pa kohezion, me paranoja reciproke dhe me të bërtitura, me Saliun, Salianjin, por pa Klevisin, shenjat janë se PD-ja do ta tresë shansin e tyre përballë një Rame që dhe kësaj here do t’i shmanget llogaridhënies programore. Me fytyrën mbuluar me maskën e pandemisë dhe të dridhurave të tërmetit, nuk do të lërë kohë për të folur mbi qeverisjen e tij me koncesion.
Nën daullet e luftës askush nuk do të kujtohet të flasë për shumë nga njerëzit e tij që, duke qeverisur në emër të të varfërve, janë bërë shumë më të pasur sot. Për hir të një instrumenti të drejtë demokracie, por të përdorur në mënyrën më të keqe të mundshme, disa mijëra demokratë të skualifikuar nga gara për listën e deputetëve, pjesa më e fortë dhe thelbi natyral i PD-së, do të jenë shumë më pranë Edi Ramës se Lulzim Bashës.
Dhe ata do të bëjnë diferencën në një garë milimetrike në të cilën Edi Rama i ka kundër të gjithë, deri edhe anonimatin ulëritës të pjesës më të madhe apolitike të kabinetit të tij, por ka për aleat, gabimet fatale të kundërshtarëve.
Për të qenë rasti i parë që e bën për herë të tretë, jo për meritë vetjake dhe jo se e meriton, por sepse kundërshtarët e tij ia lanë në derë e në dorë. Më pas nuk i dihet se çfarë mund të ndodhë në katër vjet, sa kohë që në Shqipëri, çudia më jetëgjatë e ka jetën me të shkurtër se tre 24-orësha bashkë.
Rama do të rrijë minimalisht në pushtet po aq kohë sa Skënderbeu, siç kanë qejf ta thërrasin njerëzit e tij, ka qenë në luftë me osmanët. Me gjithë pushtetin e grumbulluar në një dorë, pa dashur t’ia dijë as ai vetë se pushteti më i fortë në demokraci, është ai që ndahet dhe ekuilibrohet dhe pavarësisht se kundërshtarët e tij gjithmonë e më të shumtë nuk do të kenë asnjë dyshim se Edi Rama është diktator, e vërteta e tyre nuk do të ketë asnjë vlerë.
Sepse do të gabojnë në një pikë thelbësore. Kryeministrat në Shqipëri kanë pushtet të pakontrolluar. Pushtetin mbi çdo hallkë të shoqërisë ua ofron tradita e njëshit e ngulitur në Shqipëri, pushteti mbi forcën politike ata që drejtojnë dhe vetë Kushtetuta që fsheh një gënjeshtër të madhe fatale: formalisht ajo e bën Shqipërinë republikë parlamentare, në fakt ka vizatuar një republikë tipike presidenciale nën emrin e kryeministrit.
Të tre këto faktorë bashkë e bëjnë kryeministrin në pushtet autoritar në ekstrem, pa qenë fare nevoja të jetë diktator. I tillë ishte Sali Berisha dje, me asnjë gram më pak pushtet sesa ka Edi Rama sot.
I tillë do të ishte edhe Jezu Krishti, nëse Biri i Shenjtë vendos të qeverisë ndonjë ditë shqiptarët, çdonjëri prej të cilëve, i lindur në Tropojë apo banues në Sarandë, i ardhur në Tiranë apo denbabaden me shtëpi qerpiçi e carac në oborr, ka bindjen e patundur se është më i lartë se çdo mbret dhe më i shenjtë se çdo shenjt.