Lidhu me ne

Radar

Koleksioni i fotove të refugjatëve Çamë në vitin 1945 (foto)

Çamëria është një rajon malor i Gadishullit Ballkanik Jugperëndimor që tani shtrëngon kufirin Greko-Shqiptar. Pjesa më e madhe e Çamërisë ndodhet në Provincën Greke të Epirit, që korrespondon kryesisht me prefekturat e Thesprotisë dhe Prevezës, por përfshin gjithashtu pjesën më jugore të Shqipërisë, zonën përreth Konispolit. Çamëria është afërsisht 10,000 kilometra katrorë dhe ka një popullsi aktuale, kryesisht greqishtfolëse, me rreth 150,000. Rajoni kryesor ose qendror i Çamërisë, i njohur në Greqisht si Thesprotia, mund të thuhet se është e lumenjve Kalamas dhe Acheron. Ishte lumi Kalamas, i njohur në lashtësi si Thyamis, që i dha Çamërisë emrin e saj.
Çamët, të njohur në greqisht si Tsamides, nuk janë askush tjetër përveç shqiptarëve që jetojnë në pjesën e skajshme jugore të territorit shqipfolës. Ndër vendbanimet e tyre tradicionale në rajonin tani relativisht të paktë të banuar të Çamërisë ishin Gumenica / Igoumenitsa, Filat / Filiates, Paramithia / Paramythia, Parga dhe Margëlliç / Margariti dhe në veçanti shumë fshatra më të vegjël që janë braktisur dhe janë në gërmadha. Vendbanime çame kishte në mënyrë sporadike në jug, deri në Prevezë kur forcat greke morën në zotërim Çamërinë dhe Epirin e Jugut në Luftën Ballkanike të vitit 1912, ku çamët papritmas u gjendën në Greqi, të prerë nga pjesa tjetër e Shqipërisë. Në dekadat në vijim, në veçanti vitet 1920, 1930 dhe 1940, shumica e çamëve emigruan ose u dëbuan nga Çamëria.
Me tërheqjen gjermane nga Greqia në verën dhe në fillim të vjeshtës së vitit 1944, rajoni u përfshi në grahmat fillestare të një lufte të përgjakshme civile. Forcat britanike, të shqetësuar për të siguruar vijën bregdetare Jon për të siguruar rrugët e furnizimit detar, inkurajuan forcat e një komandanti ushtarak lokal, gjeneral Napoleon Zervas (1891-1957), për të marrë përsipër rajonin. Zervas, themeluesi dhe drejtuesi i një lëvizjeje greke të rezistencës, të quajtur Lidhja Kombëtare Greke Republikane (Ethnikós Demokratikós Ellenikós Sýndesmos – EDES), u bë i njohur për spastrimin e tij brutal etnik të shqiptarëve të Çamërisë nga qershori 1944 deri në mars 1945. Ai dhe shumë prej tij, madje burrat çamë i konsideronin kolektivisht si bashkëpunëtorë me italianët dhe gjermanët dhe kërkuan hakmarrje. Disa mijëra burra, gra dhe fëmijë nga Çamëria gjetën vdekjen e tyre gjatë dyndjeve të tij. Më 27 qershor 1944, forcat e tij hynë në qytetin e Paramithisë dhe vranë rreth 600 çamë myslimanë – burra, gra dhe fëmijë – në një orgji dhune. Shumë nga viktimat u dhunuan dhe torturuan para se të masakrohen. Një tjetër batalion EDES përparoi në Parga të nesërmen, ku u vranë 52 shqiptarë të tjerë. Më 23 shtator 1944, fshati Spatar afër Filat u plaçkit dhe 157 njerëz u vranë. Shumë gra dhe vajza të reja u dhunuan dhe u kryen krime të tjera të papërshkrueshme. Pasojave të menjëhershme, praktikisht e gjithë popullata çame, e pambrojtur dhe e përkëdhelur, mori në kodra dhe iku drejt Shqipërisë. Shoqata e Çamërisë në Tiranë vlerëson gjithsej 2.771 civilë shqiptarë që u vranë gjatë sulmeve të 1944-1945 në fshatrat çamë. Spastrimi i Çamëve myslimanë të Greqisë në fund të Luftës së Dytë Botërore shënoi fundin e një kapitulli të dhimbshëm të historisë çame dhe fillimin e një tjetre.
Shqipëria, drejt së cilës Çamët ikën të rraskapitur dhe të uritur, kishte pak para ardhjes së tyre, kontrollin e Enver Hoxhës (1908-1985) dhe forcave të tij komuniste. Sundimtarët e rinj marksistë nuk ishin plotësisht të gatshëm të ndihmonin bashkatdhetarët e tyre të vuajtur. Sidoqoftë, çamëve iu dha statusi i refugjatëve dhe u lejuan të qëndrojnë në Shqipëri. Ishte Administrata e Kombeve të Bashkuara për Ndihmën dhe Rehabilitimin (UNRRA), aktive si një agjenci lehtësimi në Shqipëri nga shtatori 1945 deri në pranverën e vitit 1947, që ofroi ndihmë emergjente për çamët, duke shpërndarë tenda, ushqim dhe ilaçe në kampet e tyre të skalitura në Vlorë, Fier, Durrës, Kavaja, Delvina dhe Tirana. Në vitet menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, Komiteti Antifashist i Emigrantëve Çamë bëri fushatë për kthimin e çamëve në atdheun e tyre. Shumica e tyre nuk donin të qëndronin në Shqipëri sidoqoftë, veçanërisht në funksion të spastrimeve të tipit stalinist që ndodhin atje. Komiteti mbajti dy kongrese në 1945, një në Konispol dhe tjetri në Vlorë, dhe shkroi memorandume dhe dërgoi telegrame në mbështetje të qëllimeve të tij. Çështja çame u ngrit gjithashtu nga Shqipëria në Konferencën e Paqes në Paris të 1946, por të gjitha këto aktivitete u treguan të kota. Përpjekjet për të ndërkombëtarizuar çështjen çame binin në vesh të shurdhër në pjesën më të madhe të rasteve. Për disa vjet, çamët vazhduan të shpresonin se kur situata politike të qetësohej, ata do të ishin në gjendje të ktheheshin në Greqi. Sidoqoftë, kjo nuk ndodhi. Edhe sot, në shekullin njëzet e një, çamët e moshuar që dëshirojnë të shohin tokën e lindjes së tyre, madje edhe në një vizitë të shkurtër, kthehen në kufi nga zyrtarët e doganave Greke. Pasaportat e tyre janë të stampuara si persona non grata dhe me raste janë shqyer edhe para syve të tyre.
(Këto foto janë bërë në vitin 1945 në kampet e refugjatëve çamë në Shqipëri nga anëtarët e Administratës së Kombeve të Bashkuara për Ndihmën dhe Rehabilitimin (UNRRA). Ato janë ruajtur në Arkivat e Kombeve të Bashkuara)

MË TEPËR

Mix2 ditë më herët

Michelle dhe Barack Obama drejt DIVORCIT?

Në mediet e huaja, kryesisht ato amerikane prej disa ditësh, kanë nisur spekulime për një divorc të mundshëm të ish-presidentit amerikan...

Radar2 ditë më herët

Berlusconi shpiku oligarkinë moderne, Elon Musk po e zgjeron atë

Shkruar nga Francis FukuyamaDonald Trump dhe Elon Musk / Në vitin 2020, ne thamë se platformat e mëdha të internetit...

Mix2 ditë më herët

“S’ka burrë që më rreh mua”, Anita Haradinaj për aludimet: Dy herë jam rrëzuar prej takave

Moderatorja Anita Haradinaj iu është adresuar sërish raportimeve të mediave kosovare disa vite më parë se ajo u dhunua nga bashkëshorti...

Sport2 ditë më herët

Tyson me vetëm një blerje, ka shpenzuar të gjithë 20 milionët e fituar ndaj Jake Paul

Mike Tyson ka shpenzuar thuajse të gjitha paratë që fitoi nga ndeshja e boksit kundër Jake Paul. As nuk pati...

Mix2 ditë më herët

Rivaliteti Bezos-Musk, Blue Origin lëshon në hapësirë raketën New Glenn

Kompania e hapësirës e themeluar nga Jeff Bezos, Blue Origin, ka arritur të lëshojë për herë të parë në orbitë...

Radar2 ditë më herët

“PS merr mbi 50% të votave nëse zgjedhjet bëhen sot, Rama më i pëlqyeri” – Sondazhi

Në sondazhin e kryer nga sondazhisti Eduard Zaloshnja, PS-ja do merrte mbi 50% të votave nëse zgjedhjet do mbaheshin sot....

Radar2 ditë më herët

Marrëveshje 100-vjeçare mbrojtjeje Britani e Madhe-Ukrainë

Kryeministri britanik Keir Starmer ka firmosur një marrëveshje 100-vjeçare partneriteti me presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskiy në atë që Associated Press...

Kryesore2 ditë më herët

Akuza: Ndaloi djalin e Samir Manes, drejtuesit i bënë presion, polici tentoi vetëvrasjen!

Ngjarja e një polici të hedhur nga një pallat në Tiranë zbulon një situatë të rëndë në këtë vend që po...

Kryesore3 ditë më herët

Sloganet e partive politike dhe mesazhet– si do të ndikojnë në fushatën zgjedhore?

Gëzim Mekuli – Njohës i mediave dhe retorikës Sloganet e bëra publike nga partitë politike për zgjedhjet e shumëpritura të...

Radar3 ditë më herët

Gazetarja e njohur: Kam 10 shoqe beqare, asnjë burrë shqiptar nuk i do

Gazetarja e njohur Iva Tiço ka qenë e ftuar në emisionin Opinion, ku u diskutua tema: “Pse po vështirësohen martesat...

Facebook