Lidhu me ne

Temporal

“E drejta” jo gjithnjë reduktohet në “ligj”

Nga Aurel Plasari
Po i përgjigjem këtu pyetjes, që ia hoqa nga komentet në FB, të mikut V. K.
Po, është e vërtetë sentenca e Victor Hugo-it për të drejtën për kryengritje. Saktësisht ai e formuloi atë kështu: “Parfois, insurrection, c’est resurrection”, d.m.th.: “Nganjëherë kryengritje do të thotë ringjallje”. Në kohët e sotme të drejtën për kryengritje kastat sunduese e kanë fshirë nga kushtetutat.
Pse them që e kanë fshirë? Sepse në të vërtetë ajo ka ekzistuar, qoftë edhe një herë të vetme, në një akt kushtetues: në Kushtetutën e vitit i të Revolucionit francez.
Neni 35 i saj e sanksiononte atë kështu: “Quand le gouvernement viole les droits du peuple, l’insurrection est, pour le peuple, le plus sacré des droits et le plus indispensable des devoirs.” (“Kur qeveria dhunon të drejtat e popullit, kryengritja është, për popullin, më e shenjta e të drejtave dhe më e domosdoshmja e detyrave”.
Shpallja e një të drejte të tillë nënkuptohej qysh në dokumentin që njihet si “Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe të Qytetarit” e vitit 1789. Ja si njihej në të e drejta për qëndresë (rezistencë): “Qëllimi i çdo shoqate politike është ruajtja e të drejtave natyrore dhe të paparashkrueshme të Njeriut. Këto të drejta janë liria, prona private, siguria, dhe qëndresa ndaj shtypjes”.
Afërmendsh që neni i përmendur 35, i cili më 1793 sanksiononte të drejtën për kryengritje, ta befason sot mendjen për nga konteksti. Por edhe për nga autorësia. I stërpërgojuari tanimë për dy shekuj, Revolucioni francez, mbasi pati kryer vetë përmbysjen e madhe, nuk ua paskësh hequr të tjerëve të drejtën që ta përmbysnin edhe vetë Revolucionin, madje duke ua sanksionuar atë të drejtë deri në kartën kushtetuese.
Qe Napoleon Bonaparti që më 1810 e zhduku këtë të drejtë. E ke dëgjuar sa lavdërohet “Kodi” i tij emërmadh? E pra në të u fshi e drejta për kryengritje duke sanksionuar madje ndëshkimin e kryengritësve. Pse? Sepse nga “e drejtë për kryengritje” u shndërrua në “krim rebelimi”.
Tanimë, simbas “Kodit të Napoleonit”, jo vetëm çdo sulm, por edhe çdo qëndresë e dhunshme ndaj forcave publike do të cilësohej “délit de rebellion”. Kjo ishte gjetja konceptuale: koncepti “kryengritje” fshihej nga fjalori juridik dhe kryengritja pagëzohej me emrin e ri “rebelim”. Falë këtij manipulimi konceptual perandori mund të përndiqte e të hidhte ndër hekura këdo që ia cenonte autoritetin e vet duke krijuar ashtu një sistem policor në shërbim vetjak. Dy organet shtetërore represive, ushtria dhe policia, ishin baza e një pushteti të tillë.
Dy dokumentet e përmendura “revolucionare” janë ndër tri dokumentet që përmenden në Preambulën e Kushtetutës aktuale të Republikës Franceze, mirëpo janë përmendje sa për të larë gojën hartuesit e saj. Jo vetëm në Francë, por edhe në pothuaj të gjitha vendet e vetetiketuara “demokratike”, punët kanë shkuar edhe më keq se në kohën e Napoleonit dhe të “Kodit” të tij emërmadh. Neni 433-10 i Kodit Penal të Republikës Franceze, për shembull, paralajmëron që “provokimi i drejtpërdrejtë për rebelim, i shfaqur nëpërmjet thirrjeve ose fjalimeve publike, qoftë edhe me shkrim dhe të afishuara ose të shpërndara, dënohet me dy muaj burgim dhe 7.500 euro gjobë”. Etj.
Ja kështu, me një truk prej prestidigjatorësh, u zhduk prej kastave sunduese “kryengritja”, duke u zëvendësuar ajo me “rebelimin” e ndëshkueshëm. Mbas kësaj edhe vetë z. Victor Hugo do të ishte i rrezikuar me sentencën e tij të famshme. E ke parasysh se me sa përçmim e ka krijuar ai personazhin e inspektorit të Policisë, Zhaver, qen besnik i të quajturit “ligj” të Kodit të perandorit? Pse e kemi simpatizuar gjithnjë Zhan Valzhanin, e përndjekur ngase vodhi një bukë prej urisë, ndërsa e kemi neveritur Zhaverin? Me aq përçmim e ka trajtuar atë Zhaver të zi shkrimtari sa nuk ka denjuar as ta vrasë, sikundër e kanë të drejtën autorët të vrasin rëndom personazhet e tyre. Ka parapëlqyer që mishërimin e një organi të tillë represiv ta bëjë të vrasë veten duke përfunduar në llumin e ujërave të Senës.
Thelbi: Pavarësisht trukeve juridike të të gjitha kastave sunduese, popujt kanë funksionuar edhe falë një “legjislacioni” të vetin, të brendshëm. Mund të duket “legjislacion” i pashkruar, megjithëkëtë ka qenë ai që ka kushtëzuar paktet mbi të cilat janë ngritur republikat. Nën trusninë e tij janë njohur dhe shpallur ato që quhen tanimë të drejta universale të njeriut.
Një mendje e çliruar si z. Victor Hugo e ka ditur bukur mirë këtë. Nuk di të them nëse këto mësohen sot ndër shkollat tona – dhe sa apo si mësohen – për t’ua çliruar mendjen gjithnjë më të rinjve. Hap fjalorët e specialitetit dhe, po të lexosh duke ua vënë mendjen, e dallon vetë që “legal” jo gjithnjë është i barabartë me “legjitim” dhe që “e drejta” jo gjithnjë reduktohet në “ligjin”.
Vazhdo leximin
Kliko të komentosh

Duhet të jeni i kyçur në mënyrë që të mund të lini një koment Kyçu

Përgjigju

MË TEPËR

Radar3 ditë më herët

U hoqën nga gara, por nuk mërziten! Si shprehen socialistët pas publikimit të listës

Me 186 kandidatë do të hyjë në garën e 11 Majit Partia Socialiste. Por si çdo listë edhe ajo mund të...

Mix3 ditë më herët

Ushqimet për një agjërim sa më të shëndetshëm gjatë Ramazanit

Gjatë kohës së vakteve në muajin e Ramazanit, familjet myslimane zakonisht mblidhen për të shijuar vaktin pas perëndimit të diellit...

Mix3 ditë më herët

Mollët, portokalli dhe kivi, frutat më të mira për mëngjes dhe përfitimet e tyre për shëndetin

Studime të ndryshme kanë treguar se ngrënia e mëngjesit mund të ndihmojë në stimulimin e metabolizmit. Një mëngjes i shëndetshëm...

Mix3 ditë më herët

Rihanna vesh xhinset $1,200 të Kendrick Lamar

Mesa duket, Rihanna ‘is like us’. Një muaj pasi Kendrick Lamar bëri bujë me performancën e tij në “Super Bowl...

Mix3 ditë më herët

Si të humbasësh peshë duke ecur! Këshillat për një rezultat të shpejtë

Për të mbajtur një trup të shëndetshëm mënyrat e duhura janë vetëm dy, aktiviteti i vazhdueshëm fizik dhe regjimi i...

Radar3 ditë më herët

“Lista e PD me një grusht servilash”, Basha – kolegëve demokratë: I paralajmërova, i ftoj të na votojnë ne! U bënë pishman për mumifikimin e partisë

Kryetari i Demokratëve Euroatlantikë dhe njëkohësisht drejtues i Koalicionit Euroatlantik në zgjedhjet e 11 majit, Lulzim Basha, i bëri thirrje...

Aktualitet3 ditë më herët

PD dhe PS nxjerrin emrat kandidatëve që do përballen në zgjedhjet e 11 majit

Partia Demokratike dhe Partia Socialiste kanë vendosur emrat e kandidatëve për deputetë të cilët do kandidojnë në zgjedhjet e 11...

Kryesore3 ditë më herët

Të zhgënjehesh nga Berisha në vitin 2025?

Dhe nëse dikush priste që ai do të luante ndryshe këtë herë, atëherë problemi nuk është Berisha – problemi është...

Aktualitet5 ditë më herët

Ben Andoni: Rama po përgatitet për republikën presidenciale

Kryeministri Edi Rama tha së fundmi se ka mundësi që të mos jetë më në listën e deputetëve. Kjo ka...

Radar5 ditë më herët

Eksodi i “diplomave”, në 2023 u diplomuan rreth 12 mijë studentë më pak se në 2019!

Eksodi i diplomave nuk ka të ndalur, teksa në bankat dhe auditore ka gjithnjë e me pak studentë, sot çka...

Facebook