Ana e errët e karizmës

Na pëlqen apo jo, karizma ka shumë rëndësi kur vjen puna te lidershipi. Por duhet të jemi të vetëdijshëm për fuqinë që bindja mund të ketë mbi ne, thotë profesori i shkollës së biznesit dhe studiuesi Jochen Menges.

Uinston Churchill e kishte atë – por po kështu e kishin edhe Eva Perón. Nelson Mandela e kishte – ashtu siç e kishte edhe Adolf Hitleri. Karizma është një forcë që mund të mbledhë njerëzit gjatë kohëve të vështira, por gjithashtu mund t’i verbojë njerëzit, dhe t’i udhëheqë për të pranuar veprime, politike ose kushte të padrejta. Dhe kur vjen puna te lidershipi, ai politik dhe profesional, karizma ka rëndësi më shumë sesa ne do të donim të pranonim.

Ka kohë që mendohet se udhëheqësit karizmatikë i frymëzojnë pasuesit e tyre ose, të paktën, nxisin emocionet e tyre. Por Jochen Menges, një studiues i lidershipit, i lindur në Gjermani, anëtar i fakultetit në Shkollën e Biznesit Gjyqësor të Kembrixhit në Mbretërinë e Bashkuar, u nxit që të kuptojë më mirë ndikimin e karizmës tek njerëzit. Në korrik të vitit 2008, ai shkoi për të parë kandidatin e atëhershëm për president, Barack Obama, tek i drejtoohej një audience prej 200,000 vetësh në Berlin. Menges kujton se u ndje “ngrohtë brenda vetes” dhe “i hipnotizuar”. Kur skanoi turmën, “prisja të shihja shumë emocione pozitive, por njerëzit nuk shfaqën asnjë”, thotë ai. “Ata ishin thjesht të ngrirë”. Përvoja e çoi në nisjen e një sërë studimesh.

Në studimet e mëpasshme, Menges zbuloi se karizma shihej shpesh si një forcë pozitive. “Ajo që mungonte ishte një këndvështrim kritik,” thotë ai. “Dhe shumë nga studimet për ekspresivitetin emocional janë përqendruar më shumë tek udhëheqësit, sesa tek pasuesit”. Në një nga studimet që ai kreu, studentëve të universitetit iu kërkua të kujtojnë dhe pastaj të shkruajnë për një udhëheqës karizmatik, ose një udhëheqës të përgjithshëm. Pasi studentët shkruajtën ato që kishin për të shkruajtur, atyre iu shfaqën disa copëza filmash, ndërsa u regjistroheshin shprehjet e tyre të fytyrës. Njërit grup iu shfaq një video pozitive për një bashkim familjar dhe një grupi tjetër iu shfaq një video negative e një çifti, duke humbur një mik. Më pas, fytyrat e pjesëmarrësve u filmuan, ndërsa iu kërkua që të shfaqin disa emocione të ndryshme: neutralë, të lumtur dhe të trishtuar. “Ata që kishin qenë duke menduar për një udhëheqës karizmatik, shfaqën më pak emocione gjatë shikimit të filmimeve”, pavarësisht nëse ata panë videon pozitive ose negative, thotë Menges.

Në një studim tjetër, studentëve të universitetit iu kërkua të lexonin dhe t’u përgjigjeshin skenarëve të vendit të punës. Atyre iu tha se kishin punuar në një kompani për gjashtë muaj dhe pjesëmarrësit kishin një nga këto lloje shefash: me karizëm të lartë, karizëm të ulët, konsideratë të lartë të individualizuar (të ngrohtë, miqësorë), ose konsideratë të vogël të individualizuar. (Termat “karizëm” dhe “konsideratë e individualizuar” nuk u përdorën në përshkrimet e dhëna për pjesëmarrësit në studim, në mënyrë që të mos paragjykonin.) Në skenar iu tha se atyre u është dhënë përgjegjësia për një projekt të kërkuar, dhe pas disa muajsh punë të vështirë, ata i paraqitën idetë e tyre në nivelet më të larta. Në këtë pikë, pjesëmarrësve iu tha se kanë marrë një rezultat pozitiv (“projekti juaj është kaq interesant për menaxhmentin e lartë, saqë jeni ftuar në një seminar javën e ardhshme …”) ose rezultati negativ (“projekti juaj nuk do të marrë asnjë mbështetje nga menaxhmenti i lartë … “).

Në fund, pjesëmarrësit plotësuan Formularin e Rregullimit Emocional, një mjet vlerësimi psikologjik që përdoret për të matur shkallën në të cilën një person i shtyp emocionet e veta. Ata që kishin një shef me karizëm të lartë i shtypën shumë më tepër reagimet e tyre emocionale; nuk kishte rëndësi nëse përjetuan një rezultat pozitiv apo negativ, sipas Menges. Me fjalë të tjera, edhe një prani karizmatike e sajuar, me sa duket, duket se ndikon fort në gjendjen emocionale të një njeriu.

Pse ka rëndësi shtypja e emocioneve? Disa studime kanë treguar se “shtypja e emocioneve përthith burimet mendore, përkeqëson performancën njohëse dhe ndikon nëkujtesën”, sipas Menges. Kur njerëzit janë të angazhuar në shtypjen e emocioneve, ata janë më pak të aftë për të marrë vendime kritike, gjë që i lë më të ndikueshëm prej individëve me pushtet. Si rezultat i gjetjeve të tij nga këto dy studime dhe një tjetër, Menges e ka quajtur këtë ndikim “efektin shastisës”. Por ai beson se karizma, si sjellje dominuese dhe bindëse, është e suksesshme vetëm kur përputhet me sjelljen e nënshtruar nga ana e pasuesve të liderëve.

Sigurisht, jo të gjithë udhëheqësit karizmatikë kanë për qëllim të manipulojnë njerëzit, thotë Menges. Merrni Nelson Mandelën apo Gloria Steinem, për shembull. “Këta lloj udhëheqësish kanë qenë të rëndësishëm kur shoqërisë i duhet një ndryshim”, thotë ai. Megjithatë, “nëse doni që ndjekësit të kontribuojnë dhe marrin pjesë, ajo që duhet të bësh është që ta shpërndash mesazhin jo vetëm përmes fjalimeve, por edhe formave të tjera”. Kjo mund të përfshijë artikuj dhe intervista, formate në të cilët njerëzit kanë distancën dhe aftësinë për të bërë një vlerësim më kritik.

Më e rëndësishmja, ne ndjekësit duhet të jemi mendjekthjellët. Duhet gjithashtu të kuptojmë se gjatë situatave të caktuara, si kriza ekonomike apo periudha paqëndrueshmërie sociale, mund të jemi më të prirur për t’u ndikuar, kështu që duhet të bëhemi rojat e vetes kur të vijnë këto kohëra. Eshtë e vështirë të mos i jepesh një udhëheqësi karizmatik, thotë Menges. “Por detyra jonë është t’i kujtojmë vetes se ai apo ajo janë thjesht qenie të zakonshme njerëzore”. / Ted Talks /  Bota.al