Pesë ligjet themelore të budallallëkut njerëzor

Në fillim të viteve 1600, astronomi Johannes Kepler parashtroi tre ligjet e tij të lëvizjes planetare, që për herë të parë, ofronin një përshkrim të saktë e të bazuar mbi prova, të lëvizjes së planetëve në Sistemin Diellor, përreth Diellit. Deri në fund të shekullit, Isaac Newton ndoqi shembullin e Keplerit me tre ligjet e tij, duke përshkruar marrëdhënien mes një objekti dhe forcave që veprojnë mbi të. Ishte ai pra, që hodhi themelet e mekanikës klasike.

Pothuaj treqind vjet më vonë, Carlo M. Cipolla, një profesor i historisë ekonomike në Universitetin e California-Berkeley, parashtroi një seri ligjesh që nuk janë më pak zbulues, se sa ata të Keplerit apo Newtonit: Ligjet Themelore të Budallallëkut Njerëzor.

Ndërkohë që këto ligje nuk mësohen në shkolla, ato gjithsesi mbartin mësime që meritojnë reflektim në këtë epokë moderne. Budallallëku sot shfaqet më shumë se kurrë më parë në televizion, në YouTube, apo edhe në rrugët e qytetit, që i frekuentojmë pothuaj çdo ditë. Që të reagojë më mirë dhe të shmangë një sjellje të tillë të marrë, njeriu duhet që më parë ta kuptojë atë. Pesë ligjet e Cipollas janë një udhërrëfyes i dobishëm.

Pesë ligjet themelore të budallallëkut njerëzor:

1. Gjithmonë dhe pashmangshmërisht, gjithsecili prej nesh nënvlerëson numrin e individëve budallenj që janë në qarkullim.

2. Probabiliteti që një person i caktuar të jetë budalla, nuk varet nga asnjë prej karakteristikave të tjera të atij personi.

3. Një budalla është një person që i shkakton humbje një tjetër personi apo grupi personash, ndërkohë që vetë nuk fiton asgjë, madje mund të pësojë edhe humbje.

4. Njerëzit jobudallenj gjithmonë nënvlerësojnë fuqinë dëmtuese të individëve budallenj. Në veçanti, jobudallenjtë harrojnë vazhdimisht se në çdo kohë dhe në çdo vend, si dhe në çdo rrethanë, të merresh dhe të shoqërohesh me budallenj, është një gabim i kushtueshëm.

5. Një budalla, është lloji më i rrezikshëm i një personi./Ypi.al